Darende ilçesinde iken dostumuz Bekir Sözen’in bir zamanlar öğrenci olduğu üzerinde 1925 yılı yazan Cumhuriyet İlkokuluna gittik. Darende Kaymakamı Şeref Gülyer, Belediye Başkanı Alican Bozkurt, Turizm İl Müdür Yardımcısı Ali Cengiz ve  Bünyamin Özdemir ile okulu baştan sona kadar gezdik, özel bir sınıfta yer alan resimler her şeyi gösteriyordu.

Okul Cumhuriyet kurulmadan önce de Mahalle Mektebi olarak öğretim veriyormuş. Oldukça da eskiye dayanan bir tarihi var.

Darende Cumhuriyet İlkokulu hakkında Osman Nuri Aytekin yayınladı kitapta bizlere okul hakkında şu bilgileri veriyor:

“Darende Cumhuriyet İlköğretim Okulunun ilk binası, bu günkü yeni binanın karşısındaki eski binanın olduğu ve Tandır Tepe adı ile bilinen tepeye inşa edilmiştir. Buradaki ilk bina iki odadan oluşmuş olup, odanın biri mescit diğeri ise mahalle mektebi olarak kullanılıyormuş.

İlçemizde ikamet eden Ermeni azınlık, bu günkü Heyiketeği Mahallesinde, dağın eteğinde hâkim bir tepe üzerine oldukça güzel bir mimari tarz da kilise ve yanına da zarif bir okul yapmışlar. O günlerde ilçemiz, Sivas ilinin bir kazasıdır. Sivas valisi ziyaret ve teftiş maksadıyla Darende’ye gelir. İlçe Kaymakamı Süleyman Sırrı İçöz Bey ve Darende’mizin ileri gelenleri Vali Bey’e Ermenilerin yaptığı kilise ve okulu göstererek, “Bizim de daha güzel bir okulumuz olsun” talebini iletirler. Tam karşıdaki Tandır Tepeyi göstererek, oranın uygun olduğu görüşünü Vali Bey’e sunarlar. Sivas Valisi Muammer Bey belirtilen tepeyi gezerek oldukça uygun bir alan olduğuna kara verir. İlk iş olarak eski mahalle mektebi ve tek odalı olan mescit yıkılır ve Cumhuriyet İlkokulunun temel inşaatına başlanılır. İnşaata başlanmasının kesin tarihi bilinmemektedir.

İnşaat hızla ilerlemiş ve pencere seviyesine gelmiş iken Nami Ocakçıoğlu’na göre Balkan Savaşlarının çıkmasıyla, emekli öğretmen Muhittin Bey’e göre ise 1. Dünya Savaşının çıkmasıyla inşaat yarım kalmak zorunda bırakılmıştır.

1919 yılında yarım kalan okul binasının devamı için inşaata başlanmıştır. Bu girişime “Kürt Kaymakam” kabıyla anılan ilçemizin aslen Hisarcık Köyünden olan Darende Kaymakamı ve Nami Ocakçıoğlu önderlik yapmışlardır. Bu arada 1914-1919 yılları arasında Nami Ocakçıoğlu okulun inşaatının yarım kaldığı tarihlerde evinin okul olarak kullanılmasına izin vermiş ve öğretmenliğini de bizzat kendisi üstlenmiştir.

İnşaatın tamamlanması çabalarına Darendeli hemşerilerimiz, öğrenciler ve Samsun tarafından gelen Rum kökenli vatandaşlarımız usta ve amele olarak çalışarak büyük destek ve emek vermişlerdir. Bir kısım malzemeler eski şehirde ki Ulu Camiden temin edilmiştir.

Okul binası, pencere seviyesine kadar taş malzeme ile devamında ise kerpiç malzeme kullanılarak tamamlanmıştır. Üç odalı, düz damlı, çamur sıvalı olarak 1920 yılında tamamlanmıştır. Nami Ocakçıoğlu ise okulumuzun ilk müdürü olarak görevlendirilmiştir. “Numune Mektebi” adı ile eğitim-öğretime açılmıştır.”

OKUL BİNASI KENT MÜZESİ OLACAK

Tarihi Cumhuriyet İlkokulu Binası restore edilerek Darende Kent Müzesi olarak hizmete açılması için Kültür ve Turizm Bakanlığına başvurulmuş ve çalışmalar devam ediyor. Darendeliler bu özel binayı bu kez Kent Müzesi haline getirerek korumaya kararlı.

Cumhuriyet İlkokulunda 1921-1951 yılları arasında eğitim-öğretim görmüş Darendeliler içinde birde albüm hazırlanmış.  Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Vakfı Nasihat Yayınları arasında neşredilen albüm kitabın ilk bölümünde soyadı kanunundan önceki öğrencilerin aile lakapları da yer almaktadır. İşte o isimlerden bazıları:

Şeyhzâdeoğlu Hasan Feyzi Efendi

Dülgeroğlu Abdurrahman

Çalıkoğlu Veysel

Aşıroğullarından Mehmet Efendi

Süllüoğullarından Mustafa

Benli Hacı Oğlu Osman Efendi

Kıhdırzâde Mustafa Efendi

Ocakçızâde Mehmet Sadık Efendi

Gerimterlizâde Ali Ağa

Çollu Hacı Oğlu Hafız Osman Ağa

Çalıkzâde Hacı Mustafa Efendi

Tüccaroğlu Hacı Ahmet Efendi

Kocamemik Oğullarından Mehmet

Tütüncüoğullarından Muhyiddin Efendi

Ocakçızâde Ali Efedi

Emir Ahmetzâde Muallim İsmail Efendi

Keleş Ali Oğullarından Ali

Urupluoğlu Mehmet

İsa Beyzâde Seydi Efendi

Hacı Ali Baba Oğlu Mehmet Ali

Ayanzâde Sakıp Bey

Delikurtoğlu Ali Rıza Efendi

Hacı Ebubekirzâde Mevlüt Efendi

Kihtırzâde Tevfik Efendi

Zalzâde Müteveffa Hacı Bekir Efendi

Ruhi Oğlu Süleyman Çavuş

Bayraktaroğlu Sofu Mehmet

Hacı Bekir Efendizâde Bekir Efendi

Bedik Fakı Oğlu Mevlüt Ağa

Ayvalıoğullarından Hacı Osman Efendi

Hatipzâde Nasrullah Efendi

Zaloğullarından Ahmet Efendi

Mamış Bekirzâde Hüseyin Bey

Tüccar Mustafazâde Abdullah Dalkılıç Efendi

Hacı Dervişzâde İsmail Efendi

Şekerzâde Bekir Efendi

Hatipoğlu Derviş Çavuş

Müftizâde Abdulkadir Efendi

Şekerzâde Hasan Gazi Efendi

Mucukzâde Ahmet Efendi

Çomuzâde Hacı Mehmet Efendi

Memiş Beyzâde Hüseyin Efendi

Fethullah Oğlu Hacı Mustafa Efendi

Emir Musaoğullarından İsmail

Koca Memikoğullarından Mehmet Efendi

Zontuloğullarından Osman

Hacı Dervişoğullarından Mustafa Tahir Efendi

Kevakipzâde Yusuf Efendi

Molla Seydioğullarından Mehmet Efendi

Kabasakal Oğullarından Hacı Ali

Emirzâde Hacı Tayyar Efendi

Sadıkoğullarından Mehmet

Köndeloğullarından Ali

Ormancıoğullarından Salih

Kubatoğullarından Hacı Bekir

Nacar Mustafa Oğlu Hüseyin

Hatipoğullarından Mehmet

Çomuoğullarından Hacı Mehmet Efendi

Boynueğrizâde Mehmet

Kasapbaşıoğlu Uğur

Millioğlu Mustafa.