Malatya’nın da aralarında bulunduğu 11 il, 6 Şubat depremleriyle büyük yara aldı. Deprem sonrasında liyakatsiz yöneticiler ve kamu otoritesinin koordinasyonsuzluğu nedeniyle milyonlarca vatandaşın mağduriyeti artarak devam ediyor. Bugüne kadar sivil toplum kuruluşlarının yönetimlerinde aldığı görevler sayesinde hem Malatya hem de Türkiye’nin sorunlarına somut çözümler geliştiren CHP Malatya Milletvekili adayı Ali Çelik, Malatya’nın yeniden inşası ve vatandaşların mağduriyetlerinin giderilmesi için yapılması gerekenleri anlattı.

Depremin ardından yüzbinlerce Malatyalının şehri terk etmek zorunda kaldığına dikkat çeken Çelik, “Kalanlar ise çadır ve konteynerlarda yaşamlarını sürdürmeye çalışıyor. Mevcut hükümet kalıcı konutların ihalesini yaparak inşaatına başladı. Bunu ‘büyük bir hizmet’ olarak yansıtan iktidar yetkililerine; bu durumun daha önce yapılan yanlışların devamı niteliğinde olacağı anlatılmalı. Bir an önce niteliksiz, plansız konutların inşaatı durdurulmalı. Malatyalılar olarak depremin yıkıcı etkisini derinden yaşadık, bugüne kadar farkında olmadan nasıl bir tehlike içerisinde yaşadığımızı anladık. Tarım arazisi niteliğindeki kayısı bahçelerini imara açan belediye yetkililerinin, zemin etüt planına bakmaksızın fazla kat çıkarak kar marjını yükseltmek isteyen müteahhitlerin; plandan, projeden bihaber olduklarını anladık.  Bu nedenle detaylı şehir planlaması yapılmadan kalıcı konutların inşasına başlanılmamalıdır. Geçtiğimiz haftalarda Malatya’da yerel yöneticilerin yetersizliği ile ilgili yazı paylaşmıştım. Geçen zamanda haklı olduğumu görüyorum. Depremin ardından yaklaşık 2 ay geçmesine rağmen halen acil eylem planı paylaşılmadı” dedi.  

Çok yönlü şehir planlaması yapılmalı

Kendisinin bir petrol mühendisi olarak enerji alanında uzman olduğunu belirten Çelik, “Ancak Şehir plancısı ya da mimar değilim. Bu yazıyı paylaşmamın nedeni eline bir A4 kağıdını alıp ‘şehri bu şekilde planladık’ diyen kişilerin önüne geçmek; şehir plancıların, mimarların önünü açmaktır” şeklinde konuştu. Şehir planlamanın kapsamlı ve ciddi bir iş olduğuna vurgu yapan Çelik, “Maalesef plansız yapıların nasıl sonuçlandığını yaşayarak öğrendik. Bir daha bu yanlışa düşmemek için bir plan, program çerçevesinde hareket etmemiz gerekiyor. Ben petrol mühendisi olarak şehir planlamanın ne kadar detaylı olabileceğini 2013 yılında Malatya özelinde yapmış olduğumuz çalışma ile anlamıştım. 2013 yılında sivil toplum kuruluşu yöneticisi olarak çeşitli üniversitelerden şehir plancıların, ulaşım plancılarının, mimarların, inşaat mühendislerinin ve akademisyenlerin katılımıyla Ankara’da çalıştay serisi düzenledik. Bu toplantılarda Malatya’nın kent mimarisini, kent hafızasını, kentsel dönüşüm uygulamalarını, ulaşım planlamalarını, tarihi ve turistik önemini ele aldık. Uzmanların yaptığı sunumları kamuoyuyla paylaştık. Deprem olduktan sonra, 2013 yılında konuşmacı olan, şehir plancılar, ulaşım plancılar, mimar ve mühendislerle yeniden bir araya geldik. Şehri daha önceden çalıştıkları için Malatya özelinde atılacak adımların ne olması gerektiğini tartıştık. Çok değerli görüşler paylaşıldı. Ama tabii ki görüşler neticesinde ‘şehri buraya ya da şuraya kuralım’ diye bir karar çıkmadı. Çıkması da beklenemezdi. Şehir planının yapılması için tam yetkili şehir plancısı, ulaşım plancısı, mimarlar, inşaat, jeoloji ve jeofizik mühendislerinin yer aldığı çalışma grupları oluşturulmalı ve daha önce yapılan turizm, ticaret, sanayi, ulaşım ve şehir master planları çerçevesinde ve yeni yapılacak zemin etütleri ışığında çok kapsamlı bir çalışma içerisine girilmelidir. Bu çalışmalar bakanlık ve belediye yetkililerinin koordinatörlüğünde gerçekleşmeli, aksi takdirde hayata geçirilemez” diye devam etti.

“Malatya’nın sesini tüm Dünya’da duyuracağım”

Bir sivil toplum gönüllüsü olarak 2007 yılından bu yana çok sayıda projenin hazırlayıcısı, sunucusu ve uygulayıcısı olduğunu ifade eden Çelik, “STK temsilcisi olarak kısıtlı imkanlarla bunları yapabildim. Şimdi milletvekili yetkileri ile tüm bu planlamaların, projelerin takipçisi ve uygulayıcısı olmak için halktan yetki istiyorum. Bu sayede Malatya’nın sesini Türkiye Büyük Millet Meclisinde, tüm ülkede ve tüm Dünya’da duyuracağıma söz veriyorum. Hep birlikte el ele vererek, Genel Başkanımız Sayın Kemal Kılıçdaroğlu’nun önderliğinde hem Malatya’yı hem de ülkemizi yeniden inşa edeceğiz” şeklinde konuştu.

Çelik’ten somut öneriler

Çelik, Malatya’nın yeniden ve daha güçlü inşası için önerilerini şöyle sıraladı:

Acil Eylem Planı Kapsamında Prefabrik Yapılar oluşturulmalı:

• Depremden zarar görmüş bölgelerin uzağında, zemin açısından sağlam bölgelerde prefabrik konutlar yapılmalıdır. Prefabrik konutlar yerinde montaja izin verdiği için taşınması konteynarlara göre daha hızlı ve kolaydır.
• Bu prefabrik konutların inşası Malatya’da yerinde yapılmalıdır.
• Bu yapıların üretim atölyesi/fabrikası Malatya’da konumlandırılmalı. Halka istihdam sağlanmalıdır.
• Yurttaşlar, kendi oturacakları yapıların inşaatında çalışarak yapılan işi benimsemelidir.
• Plansız kalıcı konutların yapımı durdurulmalıdır. Tüm enerji prefabrik evlerin yapımı için harcanmalıdır. Bu şekilde daha ucuz ve daha hızlı konaklama ihtiyacı karşılanacaktır.
• Prefabrik konutlar için halktan herhangi bir bedel talep edilmemelidir.
• Prefabrik konutların konumlanacağı alanda okul, market, sosyal tesisler, mescit yer almalıdır.
• Yine konteyner veya prefabrik yapılardan ticaret merkezleri oluşturulmalıdır. Buralarda esnafa yer verilmelidir.
• Prefabrik evlerde 1 oturma odası, 1 yatak odası, banyo ve mutfak mutlaka yer almalıdır. Bu sayede halk kendi yemeğini pişirebilmelidir.
• Prefabrik konutlarda yaşam süresi için gerçekçi süreler tanınmalıdır. Kalıcı konutların yapımı için kapsamlı şehir planlarının hazırlanması beklenmelidir.
• Yapılacak geçici prefabrik konutlar mutlaka şehir plancısı ve mimarların görüşleri doğrultusunda konumlandırılmalıdır.

Kişilerin değil kamunun çıkarları düşünülmeli:

• Bakanlık tarafından alınan kararlar doğrultusunda halen enkazlar henüz kaldırılmamış ve artçı depremler sürerken kalıcı konutların inşaatına başlanmıştır. Bu hatadan bir an önce dönülmelidir.  
• Mevcut yerel yöneticilerin böylesine büyük bir krizi yönetebilecek yetkinliğe sahip olmadıkları anlaşılmıştır. Yerel yönetimlerde liyakatli kadrolar iş başına getirilmelidir.
• Planlama, kamu yararı gözetildiği sürece başarılı olabilir. Kişilerin çıkarları değil kamunun çıkarları gözetilerek hareket edilmelidir. Bu süreçte şeffaflık esas olmalıdır.
• Yurttaşların hak kaybını göze alınarak; yıkılan binaların yerleri boş bırakılmalı ve ağaçlandırılmalıdır. Böylece mevcut şehirde bina yoğunluğu azaltılarak beton şehir imajından kurtulmak gereklidir. Riskli bölgeden uzaklaşılmalıdır.
• Kent hafızasında önemli yere sahip olan binalar belirlenmeli ve ayrı olarak restorasyon programına alınmalıdır.
• 

Kaptaj suyu kirlendi. Kuraklık geldi çattı. Su’yun önemi planlamada ilk sırada yer almalı:

• Beydağı’nın eteklerinden çıkan Kaptaj Kaynak Suyu 1946’dan bu yana Malatya’nın tek içme suyu kaynağıdır. Kaptaj, deprem sonrası yer altı çatlaklarından etkilenerek kirli suyun karışmasıyla kontamine olmuştur. Şimdilerde, resmi açıklama yapılmasa bile, Keban tarafından boru hattı ile su ihtiyacının karşılanacağı yönünde bilgiler gelmektedir.
• Tüm ülkede bu yaz kuraklığı hissedecek olmamız, su sıkıntısı yaşayacak olmamız beklenirken deprem sonrası var olan içme suyu kaynağımızı kaybetmiş olmak Malatya’nın en önemli problemlerinden biridir.
• Bu nedenle su kaynaklarına yakınlığı, su tasarrufunu göz ardı eden hiçbir plan uygulamaya geçirilmemelidir.
• Geçici olarak düşündüğümüz prefabrik evlerde dahi basit konvansiyonel sistemler kurarak yağmur suyunun toplanması, yeniden değerlendirilmesi ve kullanılmasına yönelik projelerin hayata geçirilmesi gerekmektedir.

Elli yıl sonrasının Malatyası bugün planlanmalı. Raylı sistem ihtiyacı, yeni havaalanı nereye yapılacak şimdiden belirlenmeli:

• Ulaşım açısından daha önce dezavantajlı olan mevcut şehrin eksikliklerinden ders çıkarılmalıdır.
• Yeni yapılacak şehir, ulaşım sistemlerinin kurulumu, maliyeti ve fizibilitesi açısından değerlendirilmelidir.
• Güney, kuzey çevreyolları ile şehir içi yaşam şehirlerarası ulaşımdan ayrılmalıdır.
• Nüfus yapılanması göz önünde bulundurularak olası ulaşım çeşitleri üzerine planlama yapılmalıdır. Elektrikli otobüsler için şarj noktaları, raylı sistemler için yer tahsisi, alt ve üst geçitler şimdiden planlanmalıdır.
• Nüfus yoğunluğu göz önünde bulundurularak geniş caddeler planlanmalıdır.

Nemrut’tan, Darende ve Levent Vadisi’ne kadar tüm cazibe noktaları arasındaki ulaşım iyi planlanmalı:

• Turizm noktaları arasındaki uzaklık önceki şehir yapılanmasında büyük bir dezavantaj oluşturmuştur. Yeni şehir planlanırken bu noktalar arası ıssız yapıdan kurtularak; güzergahlar canlandırılmalıdır.
• Yatay mimarinin hakim olacağı tek katlı yerleşim yerleri yapılarak bu cazibe noktaları şehir ile bütünleşmelidir.

Halkın ticari kaygıları iyi analiz edilmeli:

• Can malın yongasıdır. Yıllarını vermiş, emek harcamış ve sonunda bir ev sahibi olmuş halkın uğramış olduğu zarar karşılanmalıdır. Fahri Kayahan, Bostanbaşı gibi bölgelerde oturup, evini kaybeden ya da iş yeri zarar gören kişilere; yeni şehir planında cazibe noktası olma potansiyelindeki bölgelerden yer tahsisi yapılmalıdır. Mağduriyet, mağduriyet yaşanan yerde değil, yeni oluşacak şehir düzeninde giderilmelidir.

Herkes kendi enerjisini üretebilmeli:

• Bürokratik engeller nedeniyle yenilenebilir enerji kaynaklarından tam anlamıyla yararlanılamamaktadır.
• Yeni kurulacak şehir güzergahında öngörülen nüfus büyüklüğü, ulaşım sistemleri dikkate alınarak enerji dağıtım şirketlerinin çalışma yapması sağlanmalıdır.
• İsteyen yurttaşlar kendi çatılarında güneş enerjisinden elektrik üretebilmelidir.
• Yurttaşlar sulama sorununu güneş ve rüzgardan elde edeceği elektrik ile çözebilmelidir. Bahçesindeki rüzgar türbini ve çatısındaki güneş paneli sayesinde elektriğini üretebilmeli fazla elektriği dağıtım şirketiyle mahsuplaşarak satabilmelidir.
• 

“SAĞLIK KENTİ: MALATYA”nın kurulması için altyapı ve arge desteği sağlanmalı

• Karaciğer nakli denilince Dünya’da akla gelen 5 merkezden biri Malatya’dadır. Bu merkeze sahip çıkılarak, sağlık turizmi açısından yeni şehir planında buna büyük yer verilmelidir.
• Marka ve patent uzmanları şehir planı çalışmalarına dahil edilerek Karaciğer Nakil Merkezi markası öne çıkarılmalıdır.

“AGROPARK: TARIM TEKNOLOJİ PARKI” kurulmasını planlamalıyız:

• 2008 yılında dönemin Valisi ve il yöneticileriyle paylaştığımız ‘Agropark’, yani Tarım Teknoloji Parkı’nın oluşabileceğini hesaba katılarak yeni şehir planında buna yer verilmelidir.
• Dünya kayısı tedarikinin merkezi konumunda olan Malatya’nın bu konumunu yeterince kullanması için gerekli adımlar atılmalıdır.
• 2023 yılında halen yağan kardan, doludan, soğuktan dolayı zarar gören kayısı nedeniyle şehrin ekonomisi çökmektedir. Bu sorunların tekrar yaşanmaması için yeni şehir planında bununla ilgili çalışmaların ilk sıraya taşınması gerekmektedir.

Savunma Sanayi’nin merkezi olamayız belki ama alt yüklenicilerin merkezi olabiliriz:

• Son yıllarda artan savunma sanayi’nin ekonomideki yeri göz önünde bulundurularak yeni şehir planında savunma sanayi için çalışacak alt yüklenicilerin kümeleneceği bir yapı tasarlanmalıdır.

Büyükşehir, Battalgazi ve Yeşilyurt Belediye Başkanları mutlaka şehir plancısı, mimar veya mühendis olmalı:

• Yerel seçimlere bir sene kaldı. Şehri yeniden yapılandıracak bir yerel yönetime ihtiyacımız var. Bu noktada parti ayrımı yapmaksızın tamamen liyakat esaslı şehir plancısı, mimar ve mühendislere öncelik tanınmalı. Belediye başkanlarının etrafında iyi eğitim almış, dalında uzman teknik bir ekibin olması şarttır. Ancak belediye başkanının kendi bilgi birikimi ve donanımı yoksa teknik kadrodan gelen bilgiyi doğru analiz edemez ve yanlış uygulamalara neden olur. Sonuçta kaybeden yine kent olur.

Vizyon sahibi, cesur belediye başkanlarına ihtiyacımız var:

• Yapılacak şehir planlarını kişilerin bahçesinden, tarlasından geçmiyor diye değiştirmeyecek, kar marjı düşen müttehidin ticari kaygılarını göz ardı edecek ve rant hesabı yapmayacak belediye başkanlarının seçilmesi gerekmektedir.