Söğütlü Camii Yere İndirilir mi?

1987 Yılında yıktırılan Söğütlü Caminin duvarına asılı sarı zeminli levhada şunlar yazıyordu:
"1763 yılında Vilayeti Ayan Reisi Hacı Bektaş Efendinin, 1861 yılında ise Şirolu Zade Osman Ağa'nın yaptırdıkları yazılıdır. 1875 yılında Malatya Mutasarrıfı Muhammed Veysi Paşa tarafından yaptırılan orijinal cami minaresi bulunmaktadır."
Tabi o tarihlerde Caminin adı Cinci Hüseyin Camidir. Vaktiyle avlusunda bulunan Söğüt ağacı nedeniyle de halk arasında Söğütlü Cami olarak bilinmektedir.
Ama ne hikmetse bir türlü anlayamadığımız bir şekilde 1987 Yılında, Yeni bir Cami Yaptırmak amacıyla kurulan Derneğinde öncülüğüyle Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından  Söğütlü Caminin yıkımına karar verildi.
O zamanlarda yazdık, hatta direndik yapmayın yıkmayın diye. "Yıkarsanız bu Caminin 1763 yılına kadar dayanan tarihini yok edersiniz, Camiyi onarın" dediysek de yıkmak için kollarını sıvazlayanlar hemen harekete geçtiler ve 1987 yılında hızla yıktılar.
Caminin projesini tanıttılar, hayretler içerisinde kalmıştık, Cami yerden 6-7 metre yukarı kaldırılıyor altına tam 60 adet dükkan, hatta pasajında bulunduğu işyerleri yer alıyordu.
Bunu yapamazsınız diye direttik, hadi ordan sizde kim oluyorsunuz, Cami projesini kala kala siz mi tartışacaksınız diye de din adamı geçinen zavallıların tepkileriyle bir hayli uğraşmak zorunda kalmıştık.
Camiyi yıktınız bari 1875 yılında Malatya Mutasarrıfı Muhammed Veysi Paşa tarafından yaptırılan orijinal cami minaresine dokunmayın onu bari koruyun desek de minareyide yıkıp taşlarını Beydağında bir arsaya koydular.
Ayrıca tarihi Söğütlü Cami de antika değerde çok sayıda el dokuması halının ne olduğuna ise hiç kimse ulaşamadığı gibi soruşturan da olmadı.
İşte Söğütlü Caminin tarihini yok edenler bu günkü Söğütlü Camiini yaptılar. Cami etrafındaki çitler kaldırıldığında Cami 1994 yılında ibadete açıldı. Camiye engelliler çıkamıyor, yaşlılar gidemiyor. Bunun yanında Caminin altında bulunan işyerlerinde her türlü faaliyet devam etti.
Caminin altında işyeri olur mu diye Malatya Müftüsüne kadar sorduk, ibadethanelerin altında işyerleri olmaz diye açıklamalar yapuılsa da Söğütlü Cami işyerleri ile 6 Şubat depremlerine kadar dayandı. Depremler Söğütlü Camiye de hasar verdi, yıkılmaması için çok direndiler ama yıkılmasına karar verildi.
Malatya Valisi Ersin Yazıcı'ya sorduk Söğütlü Camiyi, yıkılacak dedi. İnşallah Camiyi  bu kez havadan yere indirirler, işyerlerini yapmazlar dedim.
Kendisi sordu:
-Siz hiç bir kilise de işyeri gördünüz mü?
1987 Yılında Cami yıkılırken yaşadıklarımızı anlatmaya çalıştım, bir hayli de kararlı olarak "Caminin altında işyeri olmaz, çevresinde de. Ama Cami altındaki esnaf yine işyerlerinin yapılmasını istiyor" dedi.
Kuyumcular Çarşı ister, Bakırcılar varmış gibi yeni bir çarşı ister, Minibüscüler duraklarını ister, Balıkçılar illede yerimiz der, Kasaplar bir yer gitmeyiz der, esnaf işyerimde işyerim diye feryat eder.
Söğütlü Caminin 1987 Yılında kondurulan işyerlerinde kiracı olanlarda bir hak kazanmış gibi önce işyerimizi yapın sonra Camiyi işyerlerinin üstüne kurun demekten de bırakın utanmayı çekinmiyorlar bile:
Camilerin, Kiliselerin, tüm ibadethanelerin altında ve çevresinde ticarethane olmaz, işyeri olmaz.
Olmayanı 1987 yılında Malatya'da gerçekleştirenlere 2023 yılında depremlerin yıktığı Malatya'da "dur" denilmesi gerekmektedir.
Söğütlü Cami havadan yere indirilmeli, eski yerinde, günün koşullarına göre, özel bir mimariyle inşa edilmelidir. Varsa hemen yanındaki su kaynağı yeniden bulunmalı ve iyi bir çevre düzeni yapılmalıdır.
Söğütlü Cami yıkıldığında Arsası 1800 m2 olup, cami şahını 25,00 x 25.00 m. büyüklüğünde, kare planlı eyvanla birlikte tüm alanı 1750 M2’dir. 6.m. eninde 25 m. uzunluğundaki mahfil ile birlikte 5 binin üzerinde cemaatin namaz kılma imkânı bulunmaktaydı. 
Söğütlü Cami çevresinde su kaynakları da mevcuttu. Hatta su kaynağı devamlı aktığı için Cami Tuvaletleri de küçük bir kanal üzerine kurulan tahta kapılı tuvaletlerden oluşuyordu. Tuvalet taşı yerine insanlar akar suyun aktığı kanala çömelerek ihtiyaçlarını giderirlerdi. Tuvaletler ücretsizdi, su parayla satılmazdı. 
Öğrenciler okul kitaplarını buradan temirn eder ve takas yaparlardı. Tomiks, Teksas, Zagor gibi çizgili kahramanların kitapları da burada satılırdı. Malatya'nın delileri de velileri de Söğütlü Camiyi sık sık ziyaret ederlerdi. 
Caminin minaresi de gerek olmadığı halde yıkılmış, korunacağı söylenen minare taşlarına da bir daha ulaşan olmamıştır. 
İşte tarihi Söğütlü Caminin minare, Tuvaletler ile Caminin resimleri: 
(Yahya Hakan Öztarsu)'ya katkıları için teşekkür ederiz.

Gündem, 13 Aralık 2023 13:58