Şemsi Belli: (D. 1925, Malatya - Ö. 11 Ekim 1995)

ŞEMSİ BELLİ'NİN HAYATI:

Şair ve yazar (D. 1925, Malatya - Ö. 11 Ekim 1995, İstanbul). Asıl adı Şemsettin. 1925 yılında Malatya’nın İskender (Tekmezar) Mahallesi’nde dünyaya gelmiştir. Aslen Arapgir ilçesine bağlı Yenisu (Kızıluşağı) köyündendir. Dedesi köyün ileri gelenlerinden Mehmetoğlu Bengo Hasan olarak tanınır. Arapgir Rüştiyesi’nden ayrılmış, eski ve yeni yazıyı çok iyi bilen babası Şeyho Belli, oğlu dünyaya geldiği yıllarda, Malatya’da Tellal Pazarı denilen yerde eski ve yeni giysilerin satıldığı bir dükkânda çalışmaktadır. Annesi Şefika Hanım, Malatya’nın köklü ailelerinden, Kölegiller’den Mustafa Ağa’nın kızıdır. İlkokula 1931 yılında Çarşı Mektebi’nde başlamış, 1937 yılında Gazi Mektebi’nde ilköğrenimini tamamlamıştır. Aynı yıl Malatya Lisesi’nin orta kısmına kaydolmuş, bu okulu 1941 yılında bitirdikten sonra aynı okulda lise öğrenimine başlamış, bir süre Elazığ Lisesi’nde öğrenimine devam etmiş, 1947 yılında İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nden mezun olmuştur. 1948 yılında Devlet Olgunluk Sınavı’nı tamamlayıp 1949 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydolmuş, yüksek öğrenimini ve askerlik görevini (Ankara Yedek Subay Okulu, Moral Eğitimi Subayı) 1956 yılında tamamlamıştır. 1958 yılında Gülsen Tümer’le evlenmiş, bu evlilikten üç oğlu dünyaya gelmiştir.   

Gazeteciliğe 1944 yılında Malatya’da yayınlanan Fırat gazetesinde başlamıştır.  Yine Malatya’da yayınlanan Doğu, Sivas’ta yayınlanan Ülke gazetelerinde gazeteciliğini sürdürmüş, 1946 yılında Vakit ve Ulus gazetelerinin Malatya muhabiri, 1947 yılında Cumhuriyet gazetesinin bölge temsilciliğini yapmıştır. Daha sonra Ankara ve İstanbul’da yayınlanan Vakit, Ulus, Son Haber, Hürses, Hergün, Her Hafta, Hafta, Yıldız, Vatan, Akşam, Yeni Sabah, Gece Postası, Hayat, İstiklal, Türkiye, Zafer, Dünya, Medeniyet, Son Havadis, Milliyet, Yeni İstanbul, Hürriyet, Cumhuriyet gazetelerinde yazar, bölge temsilcisi, istihbarat şefi olarak çalışmıştır. Akbaba, Pardon, Papağan mizah dergilerinde de yazıları yayınlanmıştır. 

1957 yılında Ankara Cebeci Ortaokulunda Türkçe, 1958 yılında Ankara Kurtuluş Lisesi’nde, 1962 yılında İstanbul Vefa Lisesi’nde, 1963 yılında İstanbul Kız Lisesi’nde edebiyat öğretmeni olarak görev yapmıştır. Öğretmenliğine daha sonra bir süre Çapa Öğretmen Okulu ve Ankara Gazetecilik Yüksek Okulu, Sosyoloji Kürsüsü’nde (1988) devam etmiştir.

1967 yılında Birlik Partisi’nin İstanbul Kadıköy İlçe Başkanlığı ve Genel Sekreterliği görevinde bulunur. 1968 yerel seçimlerinde Ankara Belediye Meclisi üyeliğine seçilir. 1969 Genel Milletvekili Seçimleri’nde Adana Milletvekili adayı olur, ancak kazanamaz. 

İlk kez 1943’te Çınaraltı dergisinde çıkmaya başlayan şiirleri, kendi yayını Kervan (1947), Çadır (1947-1949), Anayaso (1968), Şiir Defteri (1989-1995) dergileri ile dönemin birçok edebiyat dergisinde yer aldı.1970-1980 yıllarında Memleket; 1975-1985 yıllarında Son Posta adlı gazeteleri çıkardı. 1953-1960 yıllarında Ankara Radyosu’nda Adım Adım Anadolu, Kırk Gözlü Heybe ve İçimizden Biri; 1959-1960 yıllarında da Kıbrıs Radyo Korporasyonu’na Adım Adım Türkiye programlarını yapmıştır. 1988-1989 yıllarında da TRT televizyonuna Şiir Bahçesi adlı programı hazırlamıştır. 

İlk yurt dışı gezisini 1950 yılında Hergün gazetesi adına Ortadoğu’ya yapar. Suriye, Lübnan, Mısır’ı kapsayan bu gezilerin notlarını Çöl Mektupları adıyla bu gazetede yayımlar. Yavru Vatandan Notlar ve Cumhuriyetin Eşiğinde Kıbrıs adlı yapıtlarının ortaya çıkmasını sağlayan birçok Kıbrıs gezisi vardır. Bu geziler, 1959-1961 yıllarında yapılmıştır. 1969’da,  dönemin Romanya Devlet Başkanı Nikolei Çavuşesku’nun çağrılısı olarak Romanya’ya ve Avusturya ile Batı Almanya’ya; 1972’de yeniden Romanya’ya; 1975’te İtalya, Fransa ve İspanya’ya; 1979’da Malta, Tunus ve Yunanistan’a gezileri olur. 1989’da Irak’ta yapılan Uluslararası Şiir Festivali’ne (Uluslararası Mirbed Şairler Toplantısı) Türkiye’den çağrılan beş şair ve dört gazeteci arasında yer alır. 1992 yılında da Azerbaycan Yazarlar Birliği’nin davetlisi olarak bu ülkeye gider. Azerbaycan notlarını Ağustos 1992 sayısından başlayarak dört sayı boyunca Şiir Defteri’nde yayımlar. ABD’ye ve Avrupa’nın değişik ülkelerine turistik amaçlı gezileri de vardır.

1953’te Falih Rıfkı Atay’ın İstanbul’da çıkardığı Dünya gazetesinde 20. Asrın Garip Aşkı adlı yazı dizisi, Behçet Cemal tarafından çevrilerek Almanya’da çıkarılan Weltbild ve Munsher İlustrıate adlı dergilerde yayımlanır. Aynı yazı dizisi, Pertev Naili Boratav’ın Fransızcaya çevirisiyle Helsinki Folklor Akademisi tarafından bir kitap halinde yayımlanır. Güzçiçeği adlı düzyazı şiirlerini içeren kitabının bazı bölümleri İngilizce ve Fransızcaya çevrilir. Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan’la yaptığı bir dizi röportajın sonucu olarak ortaya çıkan Ağabeyim Mustafa Kemal adlı kitap İngiliz tarihçi Lord Kinross’un Atatürk / Bir Milletin Yeniden Doğuşu adlı yapıtının önemli kaynaklarından biri olur.

Ağabeyim Mustafa Kemal’in bir bölümü İngilizceye de çevrilir. Aynı kitap, Pakistanlı Türkologlar tarafından Urdu dilinde de yayımlanır. Akbaba dergisinde dizi olarak yayımlanan Alo!.. Alo!.. Burası Avrupa başlıklı yazıları da Romanyalı gazeteci ve yazar Ruse Nedelea tarafından Romenceye çevrilir.

Şiirlerinde ve yazı hayatında Meftun Deliçay, Dağların Çocuğu, Kenan Şinasi, Hüseyin Aladağ, Kerem Deliduman, Şemsettin Şeyho, Çetin Çalıkuşu, Sibel Meliş, Bovi Bengo gibi takma adlar kullanan şairin şiirlerinden bazıları Talat Sait Halman tarafından İngilizceye; bazıları Andre Louise tarafından Fransızcaya; bazıları da dönemin Irak Kültür-Enformasyon Bakanlığı’na bağlı Türkmen Kültür Müdürü, Şair Abdüllatif Benderoğlu tarafından Arapçaya çevrilir.

Doğu Anadolu insanının sorunlarını başarıyla yansıttığı, daha sonra tiyatroya ve “Öksüz” adıyla sinemaya da uyarlanan Anayasso (1968) adlı şiiriyle ün kazandı. Kendisine has bir lirizmin temsilcisi olan Belli, mizah ve halk söyleyişinin ön planda yer aldığı şiirlerinde aşk, hasret ve gençlik temaları üzerinde yoğunlaştı. Dağın, kırın meselelerinin de yer aldığı bu şiirler, ona kendi şartları içerisinde küçümsenmeyecek bir şöhret kazandırdı. Bir Yangının Külü adlı ünlü şarkının da söz yazarıdır. Şiirlerinden on kadarı Alâeddin Şensoy, Muzaffer İlkar, Selahattin İnal, Bilge Özgen, Ömür Göksel, Ferdi Tayfur gibi bestekâr ve sanatçılarca bestelenmiş, Selda Bağcan, Candan Erçetin, Fatih Erkoç gibi yorumcularca seslendirilmiştir. Ölümünden sonra oğulları, şaire ait iki şiir kitabı daha yayınlamışlardır.

ESERLERİ:

ŞİİR: Köy Akşamları (1945, ikinci baskı 1947), Bahar Şarkısı (1949), Başşehir Sokağı (1957), Güzçiçeği I (Mensur şiir, 1958), Bahar Güneşi (Mensur şiir,1959), Şeytan Diyor ki (1959), Cankuşum (Mensur şiir,1960), Uykusuz Trenler (1960), Boncuk Kutusu (taşlamalar, 1960), Karpuz Dilimi (1961), İpek Kaplı Defter (Mensur şiir,1961), Gelin Telleri (1962), Öpme Beni Bu Akşam (1962), İkisi Birden (Gelin Telli ve Öpme Beni Bu Akşam kitaplarının birleştirilmiş basımı, 1963), Satırbaşı (1964), Güzçiçeği II (2. cilt, 1965), Anayasso Doğu Anadolu Şiirleri (1974), Bir Yangının Külü (1974), Otopsi (1974), Renkli Balonlar (1974), Ağa Kapısı (1975), Cudi Doğu Anadolu’dan Kanlı Şiirler (2003), Yiyin Pez…nkler Yiyin (2003). 

ÖYKÜ: Tükenmez Kalem (Mizah,1974), Aşk Dersleri (Mizah, tarihsiz).

GEZİ: Yavru Vatandan Notlar (1959), Cumhuriyetin Eşiğinden Kıbrıs (1960).

ARAŞTIRMA: Ağabeyim Mustafa Kemal (1959), Çocukluğundan Liderliğine Kadar Bülent Ecevit (1975), Bilinmeyen Yönleriyle Rauf Denktaş (Basımı yapılmamıştır), Atatürk’ün Aşk Hayatı (1988), Babıâli Babıâdi / Türkiye’de Basın Rezaletleri (1988), Fikriye (1995).

ANI: Büyük Paydos (1963).

OYUN: Anayasso (1970), Zeydo Ağa (Tarihsiz).

KAYNAKÇA: Muzaffer Utkan / Bugünkü Türk Yazarları (1960), Şahinkaya Dil / Çağdaş Türk Şiirinden Örnekler (1961), Yusuf Ziya Ortaç / Bizim Yokuş (1966), Cem Yalçınkaya / Yankılarıyla Birlikte Günün Şiiri ve Şairi Şemsi Belli (1968), Seyit Kemal Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (Genişletilmiş 2. Basım,1982), Yurt Ansiklopedisi (c. VIII, 1982-1983), Ferit Ragıp Tuncor / “Şemsi Belli” / Yeni Defne dergisi (Nisan 1984, s. 33), Şükran Kurdakul / Şair ve Yazarlar Sözlüğü (1989), A. Şentürk - M. Gülseren /  Malatya’lı Şairler Antolojisi (1990), İlhan Geçer / Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri (1990), Hüseyin Akar / Dersim’den Portreler (1999), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999),  TDE Ansiklopedisi (c.1, 2001), Veysel Gültaş / Kadı Burhaneddin’den Günümüze Hukukçu Şairler Antolojisi (2003), Hasan Kavruk- Metin Özer, Geçmişten Günümüze Malatya Şairleri (2006), Melih Yılmaz / Şemsi Belli - Hayatı, Sanatı ve Eserleri (2013),  Süleyman Özerol / Bir Deli Rüzgar (2015). (Melih Yılmaz’ın katkılarıyla)

Yitirdiklerimiz, 12 Ekim 2021 14:02