Malatyalı Yazar Özdamar’a Almanya'da Büchner Ödülü

Kültür & Sanat, 17 Ağustos 2022 14:43

Malatyalı Yazar, tiyatro sanatçısı ve yönetmen Emine Sevgi Özdamar, Almanya'da 2022 Georg Büchner Edebiyat Ödülü'nün sahibi oldu. 1951'den itibaren Alman Dil ve Şiir Akademisince verilen ödül, Özdamar'a 5 Kasım'da Darmstadt'ta düzenlenecek törenle takdim edilecek. Malatya doğumlu yazar Özdamar'ın daha önce aldığı çok sayıda uluslararası ödülü bulunuyor.

Malatyalı Yazar Özdamar’a Almanya'da Büchner Ödülü

Almanya'nın edebiyat dalındaki önemli ödüllerinden Georg Büchner Ödülü'nün bu yıl yazar Emine Sevgi Özdamar'a verileceği açıklandı.

Aralarında önemli isimlerin bulunduğu şairler, sanatçılar, aktörler ve şarkıcılara 1951'den itibaren Alman Dil ve Şiir Akademisince verilen ödül, Özdamar'a 5 Kasım'da Darmstadt'ta düzenlenecek törenle takdim edilecek.

Federal Hükümet Kültür ve Medya Komiseri, Hessen Bilim ve Sanat Bakanlığı ile belediyeden birer temsilcinin katılımıyla Alman Dil ve Şiir Akademisi Yürütme Komitesince Büchner Ödülü'ne layık görülen Özdamar, 50 bin avro para ödülünün de sahibi olacak. Özdamar'ın geçmiş yıllarda da Almanya'da 8 ayrı ödül daha aldığı öğrenildi.

Yazar, tiyatro oyuncusu ve dramaturg olarak tanınan Emine Sevgi Özdamar Alman Dil ve Şiir Akademisi'nin 50.000 avroluk Georg Büchner Ödülü'nün sahibi oldu. Bu Ödül Almanya'daki en önemli edebiyat ödülü olarak kabul ediliyor. Ödül, 5 Kasım'da törenle kendisine verilecek.

Jüri kararında, "Alman Dil ve Şiir Akademisi, Emine Sevgi Özdamar ile Alman dili ve edebiyatının yeni ufuklar, temalar ve son derece şiirsel bir ses borçlu olduğu seçkin bir yazarı onurlandırıyor" denildi. Juri ayrıca "Alışılmadık edebi üslup araçları ve Türkçeden ilham alan konuşma biçimleri, samimi kişisel deneyimlere ek olarak, Birinci Dünya Savaşı'ndan Alman-Türk tarihinin geniş bir panoramasını gözler önüne seren çok yönlü metinlerini karakterize ediyor. altmışlar ve yetmişler günümüze." Özdamar'ın eserinin farklı diller, kültürler ve dünya görüşleri arasında okuyarak katılabileceğiniz "hem entelektüel hem de şiirsel bir diyalog" açtığı belirtildi.

Kültürden Sorumlu Devlet Bakanı Claudia Roth ödül sahibini övdü. Roth, "Emine Sevgi Özdamar'a Alman ve Türk kültürü arasındaki diyaloğa katılmamızı sağlayan büyük bir edebiyat borçluyuz.Bu birliktelik, tüm yönleriyle tarihimizin bir parçası haline geldi." dedi.

Emine Sevgi Özdamar'ın Yaşamı:

Hekimhan kökemli Özdamar 1946 yılında Malatya'da doğdu. Çocukluğu Türkiye'nin değişik kentlerinde geçti. İlk kez 12 yaşında iken Bursa'da Moliere’in Kibarlık Budalası oyununda sahneye çıktı ve tiyatrocu olmaya karar verdi. Ağabeyinin eğitim almak için İsveç'e gitmesinin etkisiyle, hayalini kurduğu tiyatro eğitimi için para kazanmak üzere Almanya'ya gitti. 1965-1967 yılları arasında bir buçuk yıl yaşadı; üç ay Berlin'de fabrika işçisi olarak çalıştı. Bu ilk Almanya deneyiminden sonra tiyatro öğrenimi görmek için Türkiye'ye döndü.

İstanbul'daki LCC Tiyatro Okulu'nda Muhsin Ertuğrul, Beklan Algan, Ayla Algan, Haldun Taner, Melih Cevdet Anday ve Nurettin Sevin'den ders aldı. 1969-1970 yılları arasında Ece Ayhan ve annesiyle birlikte Üsküdar’da oturdu.^[2] Kendisine Emine ismini Ece Ayhan verdi.Bir süre Ankara Birlik Sahnesi'nde Vasıf Öngören’le birlikte çalıştı ve 1973’te Asiye Nasıl Kurtulur filminde oynadı.

1976'da Bertolt Brecht’in öğrencisi Benno Besson ile çalışmak üzere Almanya'ya döndü. Benno Besson ve ünlü Alman yönetmen Mathias Langhoff 'un reji asistanı olarak çalıştı. 1976-1977 yılları arasında Doğu Berlin'deki Volksbühne’de çalıştıktan sonra Berlin, Münih, Frankfurt şehir tiyatrolarında da çalışma imkanı buldu.

1978'e Besson ile Brecht uyarlaması olan Kafkas Tebeşir Dairesi oyununu Paris ve Avignon'da sahneye koymak üzere iki yıllığına Fransa'ya taşıdı. Bu oyun için yarattığı kolaj ve kuklalar çok beğenildi; kendisine Paris Vencennes Üniversitesi'nde doktora yapma hakkı tanındı.

1979-1984 yıllarında Almanya'da Bochum Tiyatrosu'nda Brecht'in öğrencilerinden Matthias Langhof'un yanında oyunculuk yaptı. 1980'li yıllardan itibaren hikaye, roman, günlük tarzında edebi eserler vermeye başladı. Bochum Tiyatrosu'nda oynanmak üzere 1982 yılında yazdığı "Schwarzauge in Deutschland" (Karagöz Almanya'da) adlı oyun, 1986 yılında Frankfurt Tiyatrosu'nda sahnelendi^[6] ve bir Türk yazar tarafından yazılıp sahnelenen ilk Almanca tiyatro oyunu oldu; 1991 yılında yayımlandı.

Özdamar, 1986'da Berlin'e yerleşmiştir ve yaşamını serbest yazarlık yaparak sürdürür. İlk öykü kitabı olan Mutterzunge 1990 yılında Berlin'de Rotbuch Yayınevi tarafından basıldı. Almanya'ya göç eden insanların dil ve kimlik sorununu kendi deneyimlerinden yola çıkarak ele aldığı bu eser Türkçe'ye Anne Dili adıyla çevrildi. Dört hikâye içeren kitap, 1994 yılında Publisher Weekly tarafından yılın en iyi 20 kitabından biri olarak değerlendirilmiştir.

Yazar, 1992 yılında yayımlanan "Das Leben ist eine Karawanserei hat zwei Türen aus einer kam ich rein aus der anderen ging ich raus" (Hayat Bir Kervansaray Bir kapısından Girdim Diğerinden Çıktım) başlıklı otobiyografik romanı ile adını duyurdu. Romanda küçük bir kız çocuğunun gözünden çocukluk, ilk gençlik yıllarını bir çocuğun saf bakış açısından anlattı. Bu romanın bir bölümü için henüz yayınlanmadan önce 1991 yılında Avusturya'da verilen Ingeborg Bachmann Ödülü'ne değer görüldü.Ödülü kazanmasının ardından gerek Almanya’da yaşayan ve Almanca yazan Türkiyeli bir yazar olması gerekse romanının konusu bakımından Özdamar'ın hangi edebiyata dahil edileceği Alman ve Türk eleştirmenler tarafından tartışılır oldu. Roman yayınlandıktan sonra da bir çok ödül kazandı. 1993 yılında Walter Hassenclever Ödülü'ne, 1994 yılında Londra’da yayımlanan Times Literary Suppleme tarafından Yılın Uluslararası Kitabı Ödülü'ne, 1998'de Almanya Kuzey Şehirleri Ödülü'ne değer görüldü. 2004 yılında ise Almanya’da ülkenin en prestijli edebiyat ödüllerinden olan ve o güne kadar bir yabancıya verilmemiş olan Heinrich von Kleist Ödülünü kazandı.

İlk romanının devamı niteliğinde olan Die Brücke vom Goldenen Horn, 1998'de yayımlandı. Bu romanı ile 1999 Adelbert-von-Chamisso Ödülü'ne değer görüldü.

Eserleri

Karagöz Almanya'da (oyun, 1982)
Bir Temizlikçi Kadının Kariyeri (oyun, 1984)
Annedili (öykü, 1990)
Keloğlan Almanya'da (oyun, 1991)
Hayat Bir Kervansaray (roman, 1992, Varlık Yayınları, ISBN 975-434-104-8)
Haliçli Köprü (roman, 1998)
Nuhun Gemisi (oyun, 2000)
Aynadaki Avlu (öykü, 2001)
Tuhaf Yıldızlar Dünyaya Bakıyor (roman, 2003)
Kendi Kendinin Terzisi Bir Kambur (öykü, 2007, Yapı Kredi Yayınları, ISBN 975-081-305-4)