DEĞİRMEN SELE GİTMİŞ ŞAKŞAKI ARANIYOR

DEĞİRMEN SELE GİTMİŞ ŞAKŞAKI ARANIYOR

Değerli okuyucularım Malatya’nın merkezinde doğmuş, Arasa da Akpınar da Kanere de, Kasap Pazarında, Halfettin mahallesinde, Yeni Hamam Mahallesinde velhasıl, hayatı çarşının merkezinde geçmiş bir kişi olarak Malatya’nın 60 yıllık geçmişini anlatacağım.

Yıl 1963 Turan Emeksiz Caddesi açılıyor.

Yıl 1964 Fuzuli Caddesi açılıyor.

Yıl 1965 Cezmi Kartay Caddesi açılıyor.

Yıl 1966 Tevfik Temelli Caddesi açılıyor.

(Bu caddelerin hepsinin açılışını biliyorum.)

Belediye Başkanımız Merhum Turgut Temelli… İsmet İnönü’nün amcası torunu. Tevfik Temelli nin oğlu… Tevfik Temelli İsmet İnönü’nün amcası oğlu Malatya Belediye Başkanlığı ve Milletvekilliği yapmış orta eğitimli tüccar… Turgut Temelli de orta eğitimli tüccar bir kişi, oğlu rahmetli Tevfik Temelli de ilkokul arkadaşım.

1964 de Eski Fırat İlkokulu yıkıldı. Yerine Belediye İşhanı yapıldı. İlkokul birinci ve ikinci sınıfı orada okumuştum. Geçici olarak birkaç aylığına Barbaros ilkokuluna gittim. Daha sonra Fuzuli Caddesindeki Yeni Fırat İlkokulunda üç, dört beşinci sınıfı okudum.

Belediye İş Hanından sonra ikinci bir iş hanı yapmak için, Çınarlı Camiyi yıktılar Vakıflar iş Hanını yaptılar.

Yeni Hamam Mahallesi Kasap Pazarı Bitişiğindeki Kiliseyi Camiye çevirdiler.

Kilise Camiye çevrilmeden önce pamuk hanın pamukçu esnafının pamuk deposu olarak kullanılıyordu.

Camiye çevrilen kiliseye Çınarlı Cami ismi verildi. İmamı Malatya’mızın hitabeti güzel hocalarından Fahri Hocaydı.

1965 de Cezmi Kartay Caddesi açıldı. Kanere den başladı. Sivas Caddesi ile birleşti.

Cezmi Kartay Caddesinin açılmasıyla Malatya’nın üzeri kapalı yoğurtçu pazarı da yola gitti.

Çarşı Merkezinde yolların düzenlenmesi çarşı merkezinin yeniden planlanmasıyla ilgili olarak belediye yoldan dolayı para ödememek için şuulanırma yaparak mal sahiplerini birbirinden alacaklı hale getirerek yolları düzenledi bu mecrada çok konaklar evler iş yerleri yıkıldı.

Doğduğum Ünlü Cerrah Kerem Hasan ın konağı da 1965 sonunda yıkıldı. Kerem Hasan babaannemin babası, 1930 larda vefat etmiş, konağı 1899 gibi yaptırdığı söylenmekte idi.

200 yılık mazisi olan Halfettin Mahallesindeki konaklar cumbalı evler birer birer yıkılıyordu. Şüküroğlu ailesine ait birkaç konak, Vaizoğlu Ailesine ait birkaç konak, özellikle Sermet Vaizoğlu nun oturduğu önü avlulu konak, babamın amcalarına ait Kalaycıoğlu ailesine ait konaklar, Alagözoğlu ailesine ait arkasında devasa bir çınar ağacı olan konak, saymakla bitiremeyeceğim Malatya evleri yok oluyordu.

Aynı şekilde Halfettin Mahallesinin paralelinde olan Yeni Hamam Mahallesindeki Malatya evleri konakları birer birer yıkılıyordu. Küpçü Çekem Osman Amcanın evi, Emekli Nahiye Müdürü Rüştü Önal Amcanın evi, babamın amcası İhsan Bahçecioğlu nun konağı, Babamın Amcası Nuri Kalaycıoğlu nun konağı, ve küçük istasyona doğru olan evler konaklar birer birer yok oluyordu.

Burada şunu belirteyim. İstasyondan bu günkü Maliye Binasının olduğu yere kadar demiryolu vardı. Banliyö Trenimiz vardı. Yeni Hamam Mahallesinin alt tarafında büyük bir tamponun olduğu noktada son bulurdu. Merkezden istasyona çalışırdı.

Dabakhane Mahallesindeki , Halep Caddesindeki konaklarda yıkımlardan nasibini aldığı gibi. Mücelli Caddesindeki konaklar da nasiplerini alıyordu.

Paşa Köşkündeki görkemli Karakaş Ailesine ait Paşa Köşkü Konağı da nasibini zaman içerisinde almıştı.

Akpınar dan Çingenlik semtine kadar uzanan Arslantepe Caddesindeki konaklarda Malatya evleri de nasibini almıştı.

Aynı şekilde Turfanda Sokak, Dişbudak Sokağı, Azizler Sokağı, Nebioğlu Sokağı, Kırçuval Sokağı, Altıncı Sokağı, Otçu Sokaktaki evler de nasiplerini almışlardı.

Nasuhi Caddesi eski Derme ilkokulu yıkılmış sadece dış tarihi kapısı kalmış, Hadi Çekirdek in konağı yıkılmış Çekirdek Pasajı iş yeri yapılmış…

Diğer tarafta Sinema Caddesi Beş Konaklar, Ömer Efendi Sokak, Devecel Sokak, Arpacı Sokak, Saray Mahallesinin tamamı, Sivas Caddesindeki evler, konaklar, Kanal Boyundaki evler konaklar, Vali Konağındaki Konaklar, Zafer Mahallesindeki, Fırat Mahallesindeki evler konaklar velhasıl Malatya beton yığınına çarpık yapılaşmaya dönüyordu.

Malatya’mızın gözdesi Şirket Han, Emniyet Hanı yok olurken, duvarlarına kırlangıçların yuva yaptığı Pamuk Han da yıkılmış, Eski Kasap Pazarı bitişiğindeki Şark Sineması yok oluyor. Eski Kasap Pazarı esnafı Hal binasına taşınıyor hal binası kasap ve balıkçı pazarı oluyordu.

Gazi Parkının yerindeki İstanbul Sineması yıkılmış yerine Gazi Parkı yapılmış, Sivas Caddesi ile Kışla Caddesinin kesim noktasında olan Şehir Sineması da yıkılmış, yerine iş merkezi yapılmıştı.

Malatya’nın ilk Buğday Pazarı olan Arasa da nasibini almış, Bakırcı Pazarının altına taşınmıştı.

Belediye Başkanımız Ahmet Çakır döneminde, adres yanılmalarını önlemek amacıyla kimler bu konuyla ilgilendiyse Mahalle adlarımız yerinde kalmış sokak adlarımız değiştirilmişti.

Nüfusuna kayıtlı olduğum Halfettin Mahallesi Halfettin Sokağın ismi değiştirilmiş İyiliksever Sokak olmuştu. Bunu değiştiren kişiye soruyorum. Benim iyiliğim sana mı düşmüş,200 yıllık sokağın adını nasıl değiştirme cesaretini gösteriyorsun. Halfettin Mahallesi Halfettin sokağın mazisi 400 yıl önceye dayanmakta neden mi? Belki daha öncesi de var. Niyazi Mısrii Halfeti dergâhına müntesipti. Halfeti Dergahından ismini alan Halfettin Mahallesi, Hanegahı Pervane Cami ile bütünlük arz ettiğini düşünmek yerine olacağı kanaatindeyim.

200 yıllık Abbas Efendi Sokak Kerkük Sokak olarak değiştirilmiş, benzeri örnekler uyduruk sokak isimleri saymakta zorluk çekeceğimiz kadar.

2023 de Malatya Kent Konseyi Genel Sekreteri değerli arkadaşım Abdulkadir Artan öncülüğünde, Kültür Yaşam Derneği ve bazı STK ların ilgisi Kent Konseyi Malatya gönüllülerinin ilgisi, Büyükşehir Belediye Başkanımız Selahattin Gürkan ın desteğiyle önceki isimleri geri verilmiştir.

Emeği geçenlerden Allah razı olsun diyorum.

Eski Söğütlü Camii Malatya’mızın gözbebeği bir cami olduğu gibi 1763 de yapıldığı Cinci Hüseyin Cami olarak kayıtlara geçtiği bilinmektedir. Her ne kadar 1977 de Sivas Kültür Varlıklarına kayıtları bulunsa da 1987 yılında Cami Derneği ve bazı kişilerin girişimi ile yıktırılmış, altı dükkânlar üzeri cami olan Yeni Söğütlü Cami yaptırılmıştır.

Eski Söğütlü Camide o kadar hatıralarım var ki, anlatmakla bitmeyecek kadar hatıralarım var.

Evimiz Eski Arasa’nın karşısında olduğu için dükkânımız Akpınar Caddesine bakıyor. O nedenle evden de dükkândan da Söğütlü Cami arasındaki mesafe 100 metre 150 metreyi geçmiyor.

Evden çıkıyorum, dükkânımızın karşısından Ayakkabıcı Pazarından Söğütlü Camiye geçiyorum.

12-13- 14 yaşlarım hatıralarla dolu.

Çarşı Esnafının en fazla toplandığı yer Söğütlü Caminin Çay ocağı, esnaf sabahleyin ezandan önce gelir. Söğütlü Caminin buz gibi sularında abdestini alır. Çay ocağına geçer çayını içer . Sabah Ezanı vakti olmuştur. Hüseyin müezzin ya da Süleyman müezzin çıkar ezanı okur. Yusuf Hoca veya Aliseydi Hoca namazı kıldırır. Yıl 1968- 1975 arası. Hatıralarım…

Daha sonra esnaf gidip dükkânını açar işine başlar.

Eski Söğütlü Cami 1930 larda Hapishane olarak kullanılmış, ünlü sanatçımız Fahri Kayahan da orada hapis yatmıştır. (Kaynak: Yaşar Kayahan)

Bir ara kadınlar hapishanesi olarak da kullanıldığı söylenmektedir.

Çocukluğumda Söğütlü Cami de müezzinlerin yanında namaz kılardım.

Hayatımda gördüğüm en feyizli cami idi. Eski Söğütlü Camide kim namaz kılmışsa sorunuz namazının kabul olduğunu hisseder.

Yeni Söğütlü Cami yapılınca Rahmetli Hüseyin Müezzin e sordum… Hocam Cami daha güzel olmuş ne diyorsun. Dedim.

Feyiz yok dedi.

Neden dedim. Altı faiz döviz olursa üstünde feyiz olmaz cevabını aldım. O da çok içerlemişti.

Malatya depremle yerle bir oldu. Çarşı ve Mahalleler tarlaya döndü. Söğütlü Cami de Nasibini aldı.

Söğütlü Caminin yerine yapılması güzel fakat cami eskisi gibi dükkânlar arasına sıkışıp kalacak, hele altı da dükkân olunca fazla bir cazibesi olmayan bir cami olarak yerini alacak…

Hâlbuki Söğütlü Cami Kışla Caddesi ile İnönü Caddesinin görünür yeri olan emekliler parkına konulsa daha görkemli bir cami olacak, İstanbul Üsküdar’daki Valide Sultan Cami gibi. Eminönü deki Yeni Cami gibi.

Vay Efendim! Malatya’nın Kent Hafızası gidiyormuş, kent hafızası mı kalmış.

Kent Hafızasını düşünenler benim kadar Eski Söğütlü Cami geçmişiniz yoktur. Olan kişi sayısı bellidir. Belki de hiç orada namaz kılmadınız.

Benim kadar Eski Söğütlü Camiyi düşündüğünüzü sanmıyorum.

Gelin Kent Hafızasını yerine koyalım.

Eski Fırat İlkokulunu, Çınarlı Camiyi Vakıflar iş hanın yerine, Şirket Hanı, Emniyet Hanı, Pamuk Hanı, Eski Arasa yı , Eski Yoğurtçu Pazarını, Şark Sinemasını, İstanbul Sinemasını, Halfettin Mahallesinin, Yeni Hamam Mahallesinin diğer mahallelerin konaklarını, eski evlerini , Paşa Köşkünün Görkemli Karakaş konağını, çocukluğumun geçtiği Eski Kasap Pazarını Eski Akpınar ı Aslanlı çeşmeyi yerine koyalım. Kent Hafızasını kaybetmeyelim.

Çoğundan bilginiz yok.

Değirmen sele gitmiş şakşakını arıyorsunuz.

Yeni oluşacak Malatya merkezde Ayakkabıcılar pazarı, kasap pazarı, sebze pazarı, zahire pazarı, bakırcılar çarşısı, kâğıt kebabı ve tavacılar, tüccar pazarı, peynirciler çarşısı, esnaflarımızı temsil eden çarşı ve pazarlar yapılmalı.

Modern bir Malatya inşa edilmeli, Söğütlü Cami en güzel yere konulmalıdır.

Saygılarımla.