CHP KÖY ENSTİTÜLERİ MASASI VE PROJELERİ

CHP KÖY ENSTİTÜLERİ MASASI VE PROJELERİ

Akçadağ Köy Enstitüsü Ziyareti.

Haziran 20, 2022

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun talimatıyla İktidara geldiklerinde Eğitim politikalarının oluşmasında Cumhuriyet döneminde önemli yeri olan Köy Enstitüleri incelenmesi için 16 Nisan’da Eskişehir Çifteler Köy Enstitüsü’nden başlayan yürüyüşün son 21.durağı Malatya   Akçadağ Enstitüsü Yerleşkesi oldu.

CHP il Başkanı Enver Kiraz, CHP Yeşilyurt İlçe Başkanı Hüseyin Mete, Müfettiş Hasan Gül, Milletvekili Yıldırım Kaya, Milletvekili Suat Özcan, Eğitimci Şub. Müdürü Adil Aktaş,

1949 Köy Enstitüsü  mezunu Ali Doğan, Belgesel yönetmeni Oğuzhan Demirtaş 

Akçadağ Köy Enstitüsü  Müdürü Şerif Tekben 

CHP Ankara Milletvekili Eğitim Politikalarından Sorumlu Genel Başkan Baş Danışmanı Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya tarafından yürütülen çalışma kapsamında CHP Muğla Milletvekili Suat Özcan (Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu üyesi), CHP Malatya İl Başkanı Enver Kiraz, CHP Akçadağ İlçe Başkanı Ali ASLAN, CHP Yeşilyurt İlçe Başkanı Hüseyin METE, CHP İl ve İlçe örgütlerinin kadın yöneticileri ve Akçadağ  Köy Enstitüsünden yolu geçen burada okuyan  öğretmenlerle  birlikte saat 11:00' Enstitü yerleşkesinde bir araya gelindi.

CHP Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya, Eğitim  Müfettişi Hasan Gül

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren eğitime büyük bir önem veren Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere bazı Türk aydınları ve devlet adamları, kalkınma hamlelerinin köyden başlatılması gerektiğini söylemişlerdir. 

Köy Enstitüleri, Cumhuriyet aydınlanmasının eğitim alanındaki en özgün ve en çok ses getiren bir uygulamasıdır. Hazırlıkları 1935'te başlatılıp 1937'de denemesine girişilen enstitülerin, 1940'da yasal bir zemine oturtulduğu görülmektedir. 17 Nisan 1940’da kabul edilen 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu'na göre, enstitülerin görevi sadece köy öğretmeni yetiştirmekle sınırlı kalmayıp, öğretmenle birlikte sağlık görevlileri, teknisyenler gibi meslek elemanları yetiştirmekti. 

Köy Enstitüleri ülkemizin dört bir yanına 1940-1943 yılları arası 21 adet açılmıştır. Malatya'mızın  Akçadağ ilçesi Karapınar köyünde açılan Akçadağ Köy Enstitüsü 'de bunlardan biridir.

Köy Enstitüleri ülkeye nice değerli öğretmen, sanatçı, bilim insanı kazandırdılar. Kötü politikaları sonucu bir türlü belini doğrultamayan eğitim-öğretim sorunları tartışıldığında, hangi siyasi veya ideolojik anlayışta olursa olsun herkesin hemfikir olduğu sonuç cümlesi şu oluyor: “Köy Enstitüleri kapanmasaydı, şimdi Türkiye farklı bir noktada olurdu.

Malatya Akçadağ Köy Enstitüsü de bu değerli eğitim öğretim yuvalarından biriydi. Vakti zamanında Köy Enstitüsünde, Öğretmen okulunda, lisesinde burada öğrenci olanlar, öğretmenler, çalışanlar yani bu bereketli toprakların ekmeğini yiyip suyunu içenler kaderine terk edilmiş, harabeye dönmüş binalarını görünce derin bir hüzne kapılıyor. Su deposunun hemen yukarısında yer alan mezarlık da binalarla aynı kaderi paylaşıyor.

AKÇADAĞ İMECESİ” NASIL OLUŞTU? 

Akçadağ Eğitmen Kursu, 1938 yılında Şerif Tekben müdürlüğünde  Akçadağ ilçe merkezinde. Hamidiye Kışlasında açılır. 17 Nisan 1940 Köy Enstitüleri yasası çıkınca kışla binası yeterli olmayınca  Eğitmen Kursu yeni kurulan  Akçadağ Köy Enstitüsü içine alınır.  Akçadağ, Tunceli, Malatya, Adıyaman ve Elazığ’dan öğrenci alır. 1940’ta Akçadağ Köy Enstitüsü Müdürü Şinasi Tamer ve Eğitim başı da Şerif Tekben olur. Şerif Tekben, 1942 yılında, Şinasi Tamer’in Akçadağ’dan ayrılışı ile enstitünün müdürlüğüne getirilir. Akçadağ Köy Enstitüsünün  gelişiminde Şerif TEKBEN’in emeği ve çabaları belirleyici olmuştur. 

Eğitim Başı ise Reyzi PAMİR'dir. Akçadağ aydınlığının yaratılmasında büyük emekleri  vardır.

Okulun projesinin mimarı Ahsen YAPANAR'dır.

Akçadağ Köy Enstitüsü, Malatya’ya 30 kilometre, Akçadağ ilçe merkezine Gölpınar köyü yönünden 7 kilometre uzaklıkta, Karapınar köyünden Akçadağ İstasyonuna 1km. mesafede olup; Karapınar  ve Kırlangıç köyü yakınlarında bozkır bir arazide öğrencilerin-öğretmenlerin  emekleriyle kurulmuştur. 1940-1954 Akçadağ Köy Enstitüsü, 1954-1974 Akçadağ İlk öğretmen Okulu, 1974-2014 Akçadağ Öğretmen Lisesi-Anadolu Öğretmen Lisesi olarak çevre illerdeki yoksul köy çocuklarına parasız, yatılı, laik, karma, demokratik, bilimsel eğitim anlayışı çerçevesinde  ışık olmuş aydınlanma kurumuydu. Ne yazık ki bu güzide eğitim kurumu şu anda atıl durumda ve harabe bir halde çürümeye terk edilmiş.

CHP Muğla Milletvekili Suat Özcan,  Eğitimci Adil Aktaş

Köy Enstitüsünün  Yerleşkesinin tarihçesi , tanıtımı için ;CHP Milletvekili Yıldırım Kaya' ya 1957 İlk öğretmen  Okulu Mezunu, Akçadağ Köy Enstitüsünün  uygulama ilkokulunda okuyan  Cumhuriyet Örnek köylü Emekli Eğitim Müfettişi Hasan Gül  okulun yerleşkesi, binaları ve  arazisi hakkında bilgiler verdi. Akçadağ Köy Enstitüsü 1954 mezunu merhum İlk Öğretim Müfettişi Ali Şahabettin AKTAŞ' ın oğlu Kültür Bakanlığından emekli Şube. Müdürü ve eğitimci  Adil AKTAŞ  da bu etkinlikte yer aldı. Babasına ait okulun kendi matbaasında basılan 1948 baskılı bir dergiyi Ankara Milletvekili Yıldırım KAYA beyefendiye hediye etti.

 Ankara CHP Milletvekili  Yıldırım Kaya 

Ayrıca günün en önemli sürprizlerinden birisi de Adil AKTAŞ’ ın görüntülü olarak Köy Enstitüsünün kurucu müdürü Şerit TEKBEN' in torunu Çağla Ormanlar OK’ ve Şerif TEKBEN’ in kızı  95 yaşındaki Sanatçı İlkay TEKBEN hanımefendi ile internet üzerinden canlı olarak görüşülmesiydi. Bu canlı görüşme  duygulu anlar yaşanmasına sebep oldu. Akçadağ Öğretmen Lisesi 1976 mezunu emekli resim öğretmeni eğitimci yazar Fikri Demirtaş Akçadağ Köy Enstitüsü, Öğretmen  okulu hakkında  yazdığı medyada yer alan öyküler araştırma yazıları hk bilgi verdi. Okulun mezarlığının içler acısı durumunu açıkladı.

"Rapor

Köy Enstitüsü  binasında çıkan yangın yazısı  Müze Müdürlüğüne Malatya,

Maliye arazisi irtifak: Bu yerdeki okul ve diğer müştemilatların intifası Milli  Eğitim Bakanlığına aittir. Başlama tarihi 12. 06. 1941- 575,

Ana Taş- Nitelik: okul binası ve tarlası

Taşınmaz şerh / beyan / irtifak

Beyan : Korunması gereken  Kütür ve tabiat varlığıdır. Eski 1080 nolu parsel  1177- 1178 parsel olarak ifraz edilmiştir.

A ( 1480 nolu  Parsel), B (1485,nolu parsel) ve D (1486 nolu parsel) ile gösterilen kısımlarda oluşacak parsellerin devamına karar verilmiş.Toplam Yözölçümü 66131800 metre kare. 13.06.2912 tarih ve 1541 sayılı işlem ile  tapusunu gerçekleşmiştir.

T.C Malatya Büyükşehir Belediyesi  itfaiye daire başkanlığı  Karapınar mah. Akçadağ  Eski öğretmen okulunda çıkan "15 .08.2016 pazartesi günü çıkan yangın / olay raporu

Kullanılmayan eski öğretmen  lisesinde çıkan yangında  8 adet lojman ve çatısı kusmrn yanarak, okul ve 3 adet lojman ise tamamen yanarak zarar görmüştür. Ayrıca  yaklaşık 60 dönüm olan içerisinde  400 adet civarında elma, armut , dut , iğde söğüt ve çam  ağaçları yanarak zara görmüştür. "

 Malatya ve Cem TV. Temsilcisi Gazeteci İzzettin Çiçek, Milletvekili  Suat Özcan, Fikri Demirtaş 

 Muğla milletvekili Suat ÖZCAN' da başka Öğretmen grubu ile sohbet ederek incelemelerde bulundu. Medya olarak Anka ajansı, Haber Türkün temsilcileri, Malatya ve Cem TV. Temsilcisi röportajlar yaptı, kameraya alıp fotoğraflar çektiler. 

Suat ÖZCAN  ve bir grup basın mensubu ile birlikte CHP parti  minibüsü ile  okulun arazisi içerisinde bulunan  Akçadağ Köy Enstitüsünün okuluna ait su deposunun hemen yukarısında yer alan mezarlığa gidildi. Ne yazık ki mezarlık da binalarla aynı kaderi paylaşıyordu ve harabe, bakımsız bir halde kendi kaderine terk edilmişti.

Emekli Eğitim Müfettişi Hasan Gül ve Akçadağ  Öğretmen okulu  1976 mezunu Fikri Demirtaş mezarlık ziyaretinde bulunanlara mezarlık hakkında bilgiler verdiler.   Otlar arasında kalan mezarlar  Akçadağ Köy Enstitüsü / Öğretmen Okulu  ve yerleşkesindeki binalarla aynı kaderi paylaşıyor ve çürümeye terk edilmişlerdi. Daha önceki yaptığımız ziyaretlerde bu okul mezarlığında elliye yakın mezarın olduğu tarafımızdan tespit edilmişti.  Bu mezarlık yerinin tespit etmem ve öyküsünü dinlemem Akçadağ  Köy  Enstitüsü  1949 mezunu Ali DOĞAN öğretmenimin bana anlattıklarından hareketle gerçekleşmiştir. 

1940 yılından 2000' li yıllara kadar görevdeyken vefat eden öğretmenlerin, personellerin hatta onların ailelerinin, öğrenim görmekte iken vefat eden öğrencilerin cenazelerinin defnedildiği bu mezarlığın an itibariyle durumu içler acısı idi.  Mezarlığın çevresinde ne bir tel örgü ne de  ihata duvarı yoktu. 

Bu mezarlık hakkında birkaç yıl önce Malatya Sonsöz gazetesinde " İçinde Mezarlığı Olan Okul Akçadağ Köy Enstitüsü, Akçadağ Köy Enstitüsü Yerleşkesinde Hüzünlü Kareler" adıyla araştırma yazıları yazarak mezarlığı dile getirmiştim. Medyada çıkan bu yazım üzerine Akçadağ Öğretmen okulunda çalışarak buradan emekli olmuş ve bugün kendisi de rahmetli olan Haydar Ertaş'ın eşi İnsaf Ertaş da vasiyeti üzerine 1987 yılında bu mezarlığa gömülmüş.

 Mezarlığın içler acısı durumunu gösteren fotoğraflardan duygulanan ve Çanakkale’de yaşayan emekli Edebiyat öğretmeni aynı zamanda çocuk kitapları yazarı Nurten Ertaş ÇOLAK ve kardeşleri annelerinin mezarını yeniden yaptırdılar.

Eğitimci yazar Nurten Ertaş annesinin mezarı başında 

Geçtiğimiz yaz Nurten Ertaş ÇOLAK’ ın başvurusu üzerine  Malatya Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Müdürü Osman Gönültaş ve Kudep Başkanı Gökçek Hanım’, konuyla ilgili bir ekip oluşturarak mezarlık birlikte ziyaret edildi, mezarlıkla ilgili durum tespiti yapıldı. Ama yine buna karşın mezarlığa bakım yapılmamıştı.  Enstitülerinin kuruluşunun 82. yıl anısına okulun mezarlığına kendi elimle yazdığım mezarlık levhasını diktim."

 Malatya Büyükşehir Belediyesi  Mezarlıklar  Genel Müdürü. Osman Gönültaş, Kudeb Başkanı  Gökçek hanım, Nurten Çolak,  Fikri Demirtaş 

 Eğitim Müfettişi Hasan Gül, Fikri Demirtaş, Muğla Milletvekili Suat Özcan 

Milletvekili Yıldırım Kaya, ziyaret sonrası İdare binasının merdivenlerinde yaptığı açıklamada, “21’inci durağımızdayız. 20 köy enstitüsünü bir bir ziyaret ettik. Gördüğümüz tablo, Türkiye’nin eğitim devrimini gerçekleştiren bu okullar, bir bir yok edilmiş" dedi.

21 Köy Enstitüsünün içinde ilk defa  matbaa Akçadağ Köy Enstitüsünde kurulmuş; öğretmenlerin rehberliğinde okul gazeteler, dergiler çıkarılmaya başlanmıştı. Öğrenciler makaleler, şiirler, hikayeler, romanlar yazmışlar. Okulun matbu resmi evraklarını basmışlar." Yıldırım Kaya konuşmasına devam etti.

Akçadağ Öğretmen okulu  idare binasının önü basın açıklaması

DÜNDEN BUGÜNE KÖY ENSTİTÜLERİNİ KONUŞACAĞIZ"

Köy Enstitüleri ziyaretlerinin son durağı olan Malatya’yı seçtiklerini dile getiren Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya şunları söyledi:

"Köy Enstitülerinin kurulması ve ayakta kalmasını sağlayan İsmet İnönü Malatyalıdır. İsmet İnönü’nün Köy Enstitüleriyle ilgili yürüttüğü çalışma hemen hemen hepsini gezdiği tarihimizde bilinen bir gerçektir. Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç ile birlikte 21 Köy Enstitüsünü ayakta tutabilmek için direnmiştir. İşte bu nedenle bizde son noktayı Malatya’da koymak istedik. Malatya’dan alacağımız bilgi, birikim, deney ile Ankara yoluna çıkacağız. 23 Haziran’da Ankara’da ‘Dünden Bugüne Çözüm Köy Enstitüleri’ sempozyumunda cumhuriyetin ikinci yüzyılında yeniden ne yapabiliriz, eğitim anlayışımız nasıl şekillenecek bunu gündeme getirmek istiyoruz.

23 Haziran’da sadece Türkiye’deki deneyimi konuşmayacağız. Küba’daki eğitim deneyimini Küba Büyükelçisi, Finlandiya’daki eğitim deneyimini Finlandiya Büyükelçisi bize anlatacak. Ama bugünün Eğit-Der’i, Eğitim-Sen’i, Eğitim-İş’i, Yeni Kuşak Köy Enstitüleri, Köy Enstitüsü Çağdaş Eğitim Vakfı’nın temsilcileriyle gelecek kuşaklara bir eğitim modelini nasıl hayata geçireceğimizi konuşacağız."

1940 kırklı yıllar Köy Enstitüsü  Kız öğrencileri 

"3 BİN 160 DÖNÜM ALAN KADERİNE TERK EDİLMİŞ"

Kaya, Malatya Akçadağ Öğretmen Okulu’nun bulunduğu alanın kaderine terk edildiğini belirterek konuşmasını şöyle sürdürdü: Milletvekilinin Köy Enstitüsü  arazisinin bağış konusunda yaptığı açıklamaya göre;3 bin 160 dönüm araziye bir kuruş para verilmemiştir, köy halkı Bila Bedel buraya bağışlamıştır. Bu bağış yapanların kimisi hayatta kimisi hayatta değil ama o bağış yapanların bir tek hedefi vardı. İdealleri buranın köy enstitüsü olarak yaşamasıydı. Ya bağışın gerekçesini yerine getireceğiz ya da bu arazileri hak sahiplerine bunu iade edeceğiz. Hak sahiplerinin hakkının üzerine konmak devlete yakışmaz. Devlete yakışan buranın yeniden eğitim devrimlerine hizmet edecek bir eğitim yuvası olmasıdır. "

Köy Enstitüsünün kuş bakışı görünüşü

1949 Akçadağ  Köy  Enstitüsü  mezunu Karapınar köyünden  Ali DOĞAN 'la yaptığım görüşmede. Okulun arşivini bulunduğu Akçadağ Fatih Fen lisesindeki tapu sicil kayıtlarına göre; Okula verilen araziler bağış yolu değil istimlak edilerek alınmıştır. Dönüm başında 4 lira ödenmiştir. Tapuda gösterilen miktar kadar ödeme yapılmıştır. Gerçekte kullanılan miktar fazla iken , fazla vergi vermemek için tapu kayıtlarında düşük gösterilmiştir.

Akçadağ Köy Enstitüsü Yerleşkesinde gezi inceleme bittikten sonra Malatya CHP İl başkanlığı konferans salonunda CHP il ilçe yöneticileri ve kalabalık Öğretmen topluluğuna 19 Haziran 2022 saat 14:00'de  Söyleşi yapıldı. 

Söyleşi öncesi  saygı duruşu yapıldı, İstiklal Marşı okundu . Eğitimci Adil AKTAŞ 'ın hazırladığı fotoğraflarla Akçadağ  Köy  Enstitüsü  slaydını kendi yazdığı  Köy Enstitüsü  şiiri eşliğinde seslendirdi. 

  Söyleşide Konuşmacılar: 

-Enver Kiraz CHP İl Başkanı

-Yıldırım Kaya  CHP Ankara Milletvekili 

-Suat Özcan CHP  Muğla Milletvekili 

-Kazım Albayrak Eğitim- Sen Malatya Şub. Bşk.

-Hüseyin Kara Eğitim - İş Malatya Şub. Bşk. 

-Hasan Gül Emekli Eğitim Müfettişi,

Köy Enstitülerinin öyküsünü, kuruluş felsefesini  ve iktidara geldiklerinde eğitim ve öğretimde neler yapacakları konusunda projelerini anlattılar. Panel 17:00 sularında sona erdi.

SONUÇ;

Akçadağ  Köy Enstitüsü Yerleşkesi günümüzde ulaşım olarak iyi bir konumdadır. Karayolu, demir yolu ve havaalanına  çok yakındır.  Sultansuyu barajına  1 km ve Sultansuyu harasına aynı mesafededir. Konumu itibariyle Turgut Özal Üniversitesi Ziraat   Veterinerlik, Su ürünleri fakültelerinin bu yerleşkede  olması daha uygun olacaktır.

Fotoğraf Galerisi:

CHP Muğla Milletvekili Suat Özcan , Fikri Demirtaş

Fikri Demirtaş,  CHP Muğla Milletvekili Suat Özcan,  gazeteci  İzzettin Çiçek

 48 yıl sonra okuduğum okulun sınıfındayım

Muğla milletvekili  Suat Özcan Enstitülü öğrencilerin yaptığı Sevgi Yolunda

Okul lojmanı