Malatya'nın eskiden Akpınar'da Hanları varmış...
Kervanlar mola verdiğinde burada konaklarmış.
Bu nedenle sayıları 10 bulan hanlar Akpınar'da isim sism sayılırdı.
Malatya'nın duayeni merhum Aziz Azmi Fenercioğlu 1940'lı yıllardaki Malatya'dan bahsederken bu hanları anlatmıştı.
Selamı Yücel dostumuz, Merhum Dt. SamiFenercioğlu'nun anlatımını köşesine aynen taşımış:
"Burası yani Akpınar aynı zamanda Malatya’nın eğlence merkeziydi de. Malatya’nın merkezinin Akpınar olmasından dolayı buralarda kahvehaneler ve hanlar da vardı. Bu hanlardan aklımda kalanlar şunlar: Mıstiğin Hanı, Ali Çavuş’un Hanı gibi. Her iki handa da taştan yapılmış kemerli bir kapı vardı. Gelen geçenler buralarda konaklar, hayvanlarını bağlarlardı.
Bu hanların yoğunluğundan da anlaşılıyorki. Akpınar Malatya’nın en merkezi yeri idi. Afyon Hanı’da Pamukhan’da bu civarda idi. Hanlar aynı zamanda bir ticaret merkeziydi. Kervanlar gider gelirdi. Malatya’da kervan katırlarla yapılırdı. Eşyalar hayvanlara yüklenirdi, en öndeki hayvan kervanbaşı ismini alırdı. En baştaki hayvanın palanının arkasındaki kemere büyük bir çan takılırdı. Geriden gelen hayvanlara da daha küçük çanlar takılırdı. En arkadaki çok zayıflara da çıngıraklar takılırdı.
Kervan yürürken arkadaki hayvanlardan cıngır cıngır, öndeki hayvanlardan da dangır dıngır sesler gelirdi, bir ahenkle kervanlar yürürdü.
Hatta bu konuda seslere göre bir hikâye de anlatırlardı . En baştaki büyük çanlar dan dun ettiği için o hayvanlar “Ağam zengin, ağam zengin” derlermiş. Arkadan gelenler de “nereden aldı nereden aldı” diye söylenirlermiş. En arkadaki çıngıraklı hayvanlar da “şuradan buradan. Şuradan buradan” derlermiş."
Hekimhan'da Taşhan, Arapgir'de Millet Han, Eskimalatya'da Kervansaray, Yazıhan, Kömürhan, KIzılhan, Malatya'da Şirket Han diye Hanlarımız hala hafızalardadır.
1970'li yıllarda başlayan Apartman kültürüyle de Mecidiye Han, Ata Han, Barış Han, Güven Han gibi İş Hanları hizmet verdiler.
Sonra Hanların yerini Alış Veriş Merkezleri almaya başladı.
Malatya da gelişti, Hanlar kullanılamaz oldu. Hanların alt katları hizmet verse de, üst katlarına çıkan ya da giden olmazdı.
Üst katlara çıkmak endişelendiriyordu insanları. Hatta bazı sokaklarda dükkanın içini görmeyen aileler de işyerlerine gitmez oldular.
Tarihi Hanlar çoktan, diğerleri de 1990'lı yıllardan itibaren boş kullanılmayan yerler haline geldiler.
6 Şubat Depremleri Malatya'nın çarşı merkezini yıktı geçti. Akpınar'dan Emeksiz devamina kadar dümdüz oldu. Ne tarih kaldı, ne de ayakta kalan tek yapı. Yeni Cami bile yıkıldı, eskiden Kilise olan Çınar Cami dışında tek yapı kalmadı.
Ayakta kalan Mısır Çarşısı da yıkıldı. Dümdüz oldu Akpınar'dan Emeksize kadar.
Yeni bir Çarşı yapacağız dediler...
Malatya Akpınar'da yeniden ayağa kaldırılacak diye buyurdular.
Yapmayın, etmeyin, zemin çok kötü, yerin altı su kaynaklarıyla dolu vazgeçin bu sevdadan diye yazdık, uyardık ama biz yaparız dediler.
Fore kazıklar çakarız diye ses yükselttiler, çaktılar mı bilemiyoruz ama Akpınar'dan bir türlü vazgeçmediler.
Önce Kuyumcular için sonra Bakırcılar için iki temelle işe başladılar.
Kamuoyundan uzak tutulan plan ve projeler ihaleyi alanlar tarafından uygulanmaya başlandı. Önceleri 2 kattan oluşacak binalar yapılacağı söylense de sonradan kat sayısının yer yer 5-6 kata çıktığı görülmeye başladı.
Yeni Çarşı da binalar yükseldikçe endişelerde artmaya başladı. Daracık sokaklar, eğri büğrü devasa binalar, iç içe girmiş yapılar. Tek ya da iki girişli, küçücük işyerleri olan devasa binaların eskiden Han dediğimiz şekliyle yapıldığı görülüyor artık.
En iyi bina da Kuyumcular ile Bakırcılar Çarşısı olmuş.
Çarşı projesini hazırlayanlar Malatya Çarşısını Han kültürüyle yapmaya karar vermişler. Küçük dükkanlar ile ofislerin yer aldığı yeni çarşıda uygulayıcılar tarihe de bağlı kalmışlar anlaşılan!
Vatandaşların "Cetvelinizde mi yoktu?" diye sorduğu Devasa ve labirentleri andıran binalar eski Hanların yerini alacak.
Hangi adı verirseniz veriniz.
Eski Hanlarımız geri geliyor.
İster Mecidiye Han, Ata Han, Barış Han adlarını ver adlarını yaşat ya da Mistiğin Hanı de, ya da Ali Çavuş'un Hanı adını ver!
Eskiden Hanların merkezi olan Malatya'daki tarihi Hanları resimleyen Hakan Topaloğlu'nun yazdığı hanların isimlerine de bakabilirsiniz.
TOKİ tarafından yapılmış Hanlar Malatya'nın yeni Çarşısını oluşturacak.
İyi güzel de bu Hanlar da ne tür bir ticaret yapılacak?
Nasıl bir alış veriş yapılacak?
Hanlara karşı temkinli olan vatandaşların tavrı değişir mi?
Bunları düşünen de yok bilen de...
Dükkanların teslim tarihleri yaklaşıyor. Bir kaç ay sonra ilk teslimatlar yapılacak.
Hanlardaki işyerleri sahiplerine teslim edilecek.
Yeni yapılan bir çarşı böyle olmamalıydı desek de artık çaresi yok.
Ne yaptılarsa ona razı olacağız.
Çünkü yönetenlerimiz modern bir çarşı projesi yerine Malatyalılara Han Çarşı modelinin reva gördüler.
Artık bu çarşılarda ticaret nasıl yapılacağını gösterecek dehalara ihitiyacımız olacak.
Haydi Hayırlısı diyelim...
