24 Ocak 2020'de deprem olduğunda Akçadağ'da Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan ile birlikteydik. Konuk olduğumuz evden çıkışımızda araçlara binerken depreme yakalanmıştık. Aracımız kayık gibi sallanmış, dışarı fırlayan ev halkının bağırtısıyla deprem olduğunu anlamıştık. Malatya'ya nasıl geldiğimizi unutmak mümkün değil. Hele Beylerderesi Viyadükünde hasar var mı endişesi bizi korkutuyordu. Hasar almışsa nasıl karşıya geçeceğiz diye de düşünmeye başladık. Viyadük de hasar olmadığını görünce Gazeteci İbrahim Göçmen gaza daha da basarak karşı tarafa hızla geçtik. Ali Aladağ arka da sesi çıkmaz olmuştu. Telefonlara cevap veremiyorduk. Bu endişelerle Polis Okulunu, MAŞTİ'yi, İstasyon Virajını hızla geçtik. Bu kez Malatya Şehir Merkezinde hasar var mıydı? telaşına düşmüştük. Evlerimizden gelen telefonlarla rahatlasak da dışarıya fırlayanların şaşkınlığını hala unutamıyoruz.
Deprem Elazığ'ın Sivrice ilçesinde, yani Malatya'ya 130 km. ileride meydana gelmiş, Malatya öyle bir sallanmıştı ki binalarda hasarlara neden olmuştu. Pütürge, Doğanyol ve Kale ilçesinde yıkımların olduğu ve can kayıp haberleri geldi.
Malatya Merkez de hasarlı binalar vardı. Yeni Cami hasar almış, çok sayıda binadan hasar ihbarları gelmeye başladı. Malatya Gazeteciler Cemiyeti de dahil olmak üzere, 5 bin den fazla konut hasar aldı.. Yıkılacak çok sayıda bina vardı. İlk tespitlere göre 5 bine yakın konut yıkılmak üzere boşaltılacaktı.
Şehir merkezinde yıkımlara günler sonra başlandı. Sivas Caddesindeki Yağmur Apartmanı yıkılan ilk bina oldu, sonra Fuzuli Caddesi ve diğer yerlerde hasarlı binalar yıkıldı. Ağır Hasar alan 220 daireli 4-K Sitesinin bir bölümü yaklaşık 10 ay sonra yıkıldı.
Bunlar olağan olanlardı. Ama yıkılan her bina olduğu gibi yerinde kaldı. Birinde dahi inşaata yani yerinde konut yapımına başlanmadı. Yıkılan Apartmanların yeri hala boş. Yapılan birine henüz tanık olmadık.
Benim de yıkılan 4-K Sitesinde bir dairem vardı. Depremden bir hafta sonra yıkılacak dediler ve bir gecede 5 blok 130 daire boşaltıldı. 90 Daire için ise sağlamdır oturun dediler. Ne dedilerse onu yaptı konut sahipleri. Kiracılara 5'er bin lira, şartları uyan ev sahiplerinde de 11'er bina ödeme yapıldı. Aylar geçti, depremler oldu, sarsıntılar yaşandı, yıkılacak diye boşaltılan binalara bir şey olmadı, yaklaşık 10 ay sonra yıkılmaya başladı. 7 Dönüm arazi üzerindeki 4-K sitesinde geriye 6 blok 90 daire kaldı. Devlet büyüklerimiz ziyaret ettiler sayısız açıklamalar yaptılar, TOKi yapacak dediler, Yeşilyurt Belediyesi yapacak dediler, ne yapan, ne de yapacak olan biri olmadı.
Şehir merkezinde 5 bin konutta oturanlar kiralık evlere taşınarak yıkılan evlerinin yerine yapılacak konutları beklemeye başladılar, hala da bekliyorlar. Evinden olan ve biri olarak ne yapılacağı da hala 10 aydır belirlenmiş değil. Kim yapacak? Nasıl yapacak? Ne olacak? Belli değil. Malatya deprem bölgesi… 130 km. ileride meydana gelen depremde Malatya'da 5 bin konut boşaltılıyorsa, olası ve beklenen bir Malatya depreminde Malatya'da neler olur? Düşünmesi dahi insanı ürkütüyor.
Son İzmir Depreminde çöken apartmanlar da, Malatya yıkıma yolaçan deprem aarasında benzerlikler var. Yunanistan'da meydana gelen deprem İzmir Bayraklı'yı enkaz yığını haline çevirdi. İnsanların kurtarılışını göz yaşlarımızla izledik, 5 gün sonra enkazdan sağ kurtarılan Ayda bebekle hepimiz ağladık.
Basından izliyoruz… İzmir seferber olmuş, bir yandan yaralar sarılıyor, bir yandan da yıkılan enkaz yerlerine konutların yapılma çalışmalarının başlayacağı yetkili ağızlar tarafından ifade ediliyor.
Malatya Merkezde yıkılan binaların yerlerine ise bir kazma dahi vurulamadı.
Evi yıkılan vatandaşlar hala yerinde yapılacak evlerini bekliyorlar. Boş yıkım alanlarını ziyaret ederek anılarını hatırlıyorlar.
TOKİ Gelincik Tepesine konutları yapıyor. Konutların kalitesi de yüksek. Ama fiyatları daha şimdiden düşündürmeye başladı. Taksitler ne olacak? Ödemeler nasıl yapılacak? Hala bir muamma. Ancak evleri yıkılan veya boşaltılan hak sahipleri evlerinin bulundukları yerde yapılmasını istiyor. Vatandaş Gelincik Tepesine yönlendirilirse, yıkılan bina yerleri kimin olacak?
Site sakinlerinin haber vermesi üzerine, bir depremzede olarak 10 Ay sonra Şehbayram Muhtarlığına giderek verilen bir formu doldurduk. 4-K Sitesinin yerine ancak 120 daire sığıyormuş, bu nedenle geriye kalanlara 5 ayrı yerde yer gösterilen formu doldurup verdik. Yeşilyurt Belediyesi 4-K Sitesinin Kentsel dönüşümle yenilemek istiyor. Belediyenin bu göreve hazırlanması en doğru olanıdır. 10 Ay önce de yazmış ve Yeşilyurt Belediye Başkanı Mehmet Çınar'a bizzat söylemiştik. Vatandaşı TOKİ'nin insafına bırakmayın diye. Bir rant varsa onu da Belediyemiz kazansın diye de vurgulamıştık.
Yeşilyurt Belediyesi de, Battalgazi ve hatta Büyükşehir Belediyemiz de Kentsel dönüşüme yönelmeli ve bir an önce projelerini hazırlamalıdır. Belediyelerimizin en önemli hedefleri Depreme hazırlık ve Malatya merkezinde tehlike işareti veren binaları bir an önce depreme hazır hale getirmelidirler. Battalgazi Belediyesi Şehit Fevzi Mahallesinde başlattığı kentsel dönüşüm çalışması önemlidir ancak, hazırladığı projeyi TOKİ'nin insafına terk etmesi doğru değildir. Çevre yolu altı mahallelerinde de kentsel dönüşüm yapılmalıdır.
Rutin hizmetlerin yanında Depreme hazırlık birinci öncelikleri olmalıdır.
Özellikle de yerinde kentsel dönüşüm yapılmalıdır.
Kentsel dönüşüme yıkım kararı verilen tehlikeli bölgelerden başlanmalıdır.
Büyükşehir Belediyesinin bir an önce Beydağı dışında yer alan özellikle de Çevre yolu altındaki mahallelerde kentsel dönüşüme başlaması gerekmektedir. Esenlik şirketi marketçilik yerine sosyal konut projelerine ağırlık vermelidir.
Yoksa olası ve beklenen bir depremde Malatya'da yıkım daha da ağır olacaktır.
Bunun vebali ve sorumlusu da sizler olacaksınız.
Sebze ekimine devam edin, isterseniz Villa da yapın… Ya da Malatya da ilkleri yaptığınızı söylemeye devam edin.
Ama öncelik ihmal ettiğiniz depreme hazırlık olmalıdır.
10 Aydır yıktırılan binaların yerine kazma dahi vurulamıyorsa, ciddi bir sorun ve beceriksizlik var demektir. Yasalar yetersizse gerekli düzenlemeler yapılması için hep birlikte harekete geçmeliyiz.
Elazığ Depreminin tüm faturasını vatandaş ödüyor. Yıkılan evini yerine yapılacak konutu da satın alacak. Vatandaşa "Evini yerinde yapamadık gel Orduzu Gelincik Tepesinde sana konut verelim" diyerek 20 yıllık ödeme planı sunmak hangi vicdana sığar.
Bu haksızlıktır…
Artık yıkılan ve enkaz görüntüsü verilen yerlere bir an önce kazma vurulmalı, depremzedelere yerinde konutları yapılmalıdır.
Bu da onların haklarıdır.
