6 Şubat Depreminin üzerinden yaklaşık 115 gün geçti. Bu süre içerisinde birİ 28 Nisan, diğeri de 14 Mayıs seçimleri olmak üzere iki seçim geçirdik. Depremi, depremdeki kayıplarımızı, insanlarımızın deprem nedeniyle yaşamlarını yitirme gerekçelerini tamamen unuttuk. Arada bir artçı sarsıntılar da olmasa büsbütün silinecek aklımızdan.
Devletimiz, yaraları sarmak adına deprem bölgelerinde depremzedelerin önümüzdeki kışı konteynerlerde ya da çadırlarda geçirmemesi için harıl harıl çalışarak kalıcı konutları yetiştirmeye çalışıyor.
Öte yandan, AFAD tarafından Hak Sahipliği konusunda aşağıdaki bilgilendirme yapıldı.
“Depremde Tapu sahibi olup yıkılan Orta veya Ağır hasar alan Ev, İşyeri ve Ahır yapımının devlet destekli yapılabilmesi için Hak Sahipliği başvuruları 30.05.2023 günü başlamıştır, 2 (iki) ay içinde müracaat etme zorunluluğu vardır.” denilerek “Müracaat süresinden sonra yapılacak müracaatların kabul edilmeyeceği” belirtiliyor.
Hak sahipliği başvurusunun, Mesken veya İşyeri Tapu Sahibi Yıkık, Ağır ve orta Hasarlı binalar için yapılacağı,
Kiracılar Hak sahipliği başvurusu yapamayacağı, yoğunluk olması sebebiyle;
TC son hanesi 0 olanların Çarşamba
TC son hanesi 2 olanların Perşembe
TC son hanesi 4 olanların Cuma
TC son hanesi 6 olanların Cumartesi
TC son hanesi 8 olanlar Pazar günleri E-Devlet üzerinden başvuru yapabileceği, ayrıca mülk sahibi herkesin AFAD tarafından oluşturulan noktalara 30.05.2023 tarihinden itibaren bireysel başvuru da yapabileceği belirtilerek başvuru şartları ve detaylar aşağıdaki şekilde sıralanarak:
“1-Hak sahibi olmak kaydıyla Konut, İşyeri, Ahırları Yıkık, Acil yıktırılacak veya Ağır Hasarlı tespit edilen afetzedeler İçin AFAD tarafından Konut, İşyeri, Ahır yaptırılabilecek.
2-Hak sahibi olmak kaydıyla, Konut, Ahır veya işyerleri Orta Hasarlı tespit edilen afetzedeler için AFAD tarafından Güçlendirme Kredisi verilecek.
3-Hak sahibi olabilmek için AFAD İl Müdürlüğü tarafından belirlenen ve ilan olunan tarihler arasında mutlaka başvuru yapmak gerekiyor.
4-Hak sahipliği başvuru süresi 60 GÜN olduğunu lütfen unutmayın. Aksi halde talep hakkınız kalmayacaktır.
5-Hak sahipliği başvuruları, E-Devlet üzerinden ya da AFAD İl Müdürlüğü tarafından belirlenen Merkezlerde ve Kaymakamlıklarda yapılabilecek.
Afet Konutları AFAD adına TOKİ tarafından inşa edilecek.
6-Afet konutlarının, işyerlerinin kat sayısı, metrekaresi, oda sayısı gibi detaylar projelendirme aşamasında netleşecek.
7-Afet konutu, işyeri, ahır, İnşaat maliyeti üzerinden altyapı maliyeti düşülerek belirlenen bedel üzerinden borçlandırma yapılarak afetzedelere teslim edilecek.
8-Konut ve Ahır yardımları için yapılacak borçlandırmalar faizsiz olacak.
9-Konut, Ahır ve Samanlık yardımları için yapılacak borçlandırma bedelleri ilk 2 yıl ödemesiz, sonraki 18 yılda eşit taksitler halinde tahsil edilecek.
10-İşyeri yardımları için yapılacak borçlandırmalar yıllık yüzde 4 faize tabii tutulacak. İşyeri yardımları için yapılacak borçlandırma bedelleri ilk 2 yıl ödemesiz, sonraki 8 yılda eşit taksitler halinde tahsil edilecek.
11-Konut, İşyeri, Ahır borçlandırma bedelleri geri ödemeleri inşaatların bitirilip hak sahiplerine tarihinden itibaren 2 yıl sonra başlayacak.
12-Orta hasarlı konut, ahır ve işyerleri için AFAD tarafından her yıl güncellenen kredi miktarı üzerinden borçlandırma yapılarak afetzedelere güçlendirme kredisi verilecek. Güçlendirme kredisi miktarı bir binada yer alan her bir konut, her bir işyeri veya her bir ahır için verilecek.
13-Orta Hasarlı Konut ve ahır güçlendirme yardımları için yapılacak borçlandırmalar faizsiz olacak. Orta Hasarlı konut, ahır güçlendirme yardımları için yapılacak borçlandırma bedelleri ilk 2 yıl ödemesiz, sonraki 8 yılda eşit taksitler halinde tahsil edilecek.
14-Orta Hasarlı işyeri güçlendirme yardımları için yapılacak borçlandırmalar yıllık yüzde 4 faize tabii tutulacak. Orta Hasarlı İşyeri güçlendirme yardımları için yapılacak borçlandırma bedelleri ilk 2 yıl ödemesiz, sonraki 3 yılda eşit taksitler halinde tahsil edilecek.
15-Orta hasarlı konut, işyeri ve ahır için verilen güçlendirme kredisi geri ödemeleri son kredi diliminin hak sahibine ödendiği tarihten itibaren 2 yıl sonra başlayacak. 1 Yıl içerisinde güçlendirmesi yapılmayan binalar yıkılacak ve afetzedelerin hak sahiplikleri sona erecek.
16-Vadesinde ödenmeyen taksitlere dair borçlar, gecikilen her gün için yıllık yüzde 5 gecikme faizi ile tahsil olunacak.
17-Vadesinden önce iki yıllık taksitten az olmamak kaydı ile mevcut borcu defaten ödeyen hak sahibinin borcu yüzde 20 indirime tâbi tutulabilecek.
18-Borçlandırmanın ilanı tarihinden itibaren kabul edilebilir mazereti dışında, 2 ay içerisinde borçlanmalarını yapmayanların hak sahipliği kanunen kendiliğinden sona erecek.
19-Borçlanmasını yapmış olmasına rağmen konut, işyeri ve ahırını mahallinde yaptırılacak duyurudan itibaren 45 gün içinde teslim almayanların hak sahipliği kanunen kendiliğinden sona erecektir.” şeklinde bitiriliyor.
BU BİLGİLENDİRMEDEN SONRA CEVAP BEKLEYEN SORULARA GEÇELİM:
Sorulara geçmeden önce 1986 Sürgü depreminde Hak Sahipliği konusunda yaşanmış bir olayı uyarı anlamında anlatarak başlayalım:
1986 Sürgü Depreminde ağır hasar gören müşterek tapulu bir evin içerisinde ikamet eden ortağın yaptığı müracaat üzerine evde ikamet eden kişi hak sahibi edilmiş, borçlanma evrakları imzalatılarak kura ile dağıtılan evin tapusu müşterek tapu olması gerekirken evde ikamet eden şahıs adına düzenlenmiştir. Diğer ortağın bu olaydan haberdar olmaması ya da zamanında gerekli müdahaleyi yapmamış olması nedeniyle tapunun ilk müraccaat eden ve borçlanan kişi adına çıkması iki ortak arasında ciddi olayların yaşanmasına sebep olmuştur. Aynı durumun bu deprem sonrasında da yaşanmaması için aşağıdaki sorulara açıklık getirilmesi ve konuyla ilgili kişilerin dikkatli davranması zorunluluk arz etmektedir.
*Ağır hasarlı binaların ya da işyerlerinin müşterek tapulu olması veya veraset yoluyla intikal etmesi durumunda hak sahipleri ne yapmalıdır?
*Müşterek tapulu binalarda ortaklardan/varislerden birinin müracaat etmesi hak sahipliği için yeterli midir?
*Yeterli değilse bütün ortakların ayrı ayrı müracaat etmesi mi gerekmektedir?
Ortaklı/ veraset yoluyla intikal eden tapularda borçlanmayı kim yaparsa tapu onun adına mı çıkacaktır. Eğer böyle olacaksa diğer hak sahiplerinin hak gaspı ve hukuki hakları nasıl karşılanacaktır?
*Ağır Hasarlı raporu verilen binalar ne zaman ve kimin tarafından yıkılacaktır? Şu ana kadar yıkılmamış olan ağır hasarlı binaların yıkılma takvimi var mıdır?
*Müşterek tapulu ve Ağır hasarlı bir binada oturan kişiye taşınma parası adı altında yapılan ödeme kişinin beyanı üzerine mi yapılmıştır? Taşınma bedeli ödenen kişiden kira kontratı ya da adına kayıtlı tapu istenmiş midir? Hadi bu ödemenin elektrik, su veya doğalgaz aboneliği ödeme belgesine dayanılarak yapıldığını varsayalım. Devletten taşınma parası aldığı halde o evi halen boşaltmayan kişi/ kişilerin takibi kimin tarafından yapılmaktadır? Takip yapılmıyorsa devletten aldığı taşınma parasının üstüne yatarak halen ağır hasarlı evde oturmayı sürdürüyor olmasının ve oluşan kamu zararının sorumlusu kimdir?
*Ağır Hasarlı bir binayı boşaltmayan, halen içerisinde oturmaya devam eden ve taşınma parası alan kişi/kişiler suç işlemiş olmuyorlar mı? Ağır Hasarlı bu binanın olası bir depremde yıkılması ve içerisinde yaşayan kişi/kişilerin ölümü ya da yaralanma sonucu uzuvlarını kaybetmeleri durumunda bunun sorumluluğu kimin olacaktır? “Bana ne, oturmasaydı” denilip geçiştirilecek midir?
Yukarıda açıklamaya çalıştığım husular; evleri,ahırları veya işyerleri depremde Ağır Hasar gören hak sahiplerini doğrudan ilgilendirmektedir.
Hak sahiplerinin, ağır bir depremin ardından uğradıkları kayıplarının ve yaşadıkları travmanın yanında yeniden olası bir hak gaspına uğramamaları için seçim rehavetinden çıkarak yasal haklarını titizlikle takip etmeleri en doğal yurttaşlık haklarıdır.
Fatih DULKADİROĞLU (01.06.2023 Ankara)
