Fotoğraf: Fikri Demirtaş
Battalgazi - MALATYA ERMENİ SURP KRİKOR LUSAVORİÇ VANKI
(Aziz Krikor Lusavoriç (Aydınlatıcı) Manastırı – “Venk” Manastır ve Kilisesi)
İstanbul'dan Doğanyol'a (Keferdiz) memleketine gelen fotoğraf Sanatçısı Erdal Kay'ı Venk Kilisesine götürdüm. Arkadaşım Erdal bey, gezdiği yerlerin fotoğraflarını çekip sosyal medyada paylaşıyor. Ben de gezdiğim yerleri fotoğraflıyorum.Gezi ve kültür yazıları yazıyorum .
6 Şubat tarihinde meydana gelen deprem binlerce insan yaşamını kaybetmesine neden oldu. Deprem, yalnızca etkilediği şehirlerde değil, tüm Türkiye’de büyük bir acılara, sebep oldu. Deprem nedeniyle, 10 ilimizde binlerce bina da yıkıldı.
Birçok arkeolojik eser ve kültürel mirasın zarar gördüğü kamuoyuna yansımıştı. Üstelik bu depremlerin yer yer benzer şiddetlerde tekrar etmesi, mevcut eserlerin korunması ve taşınması noktasında bazı önlemlerin alınmasına sebep oldu.
Malatya’da 6 Şubat Depreminde yaşadığımız bunca acılara rağmen Kentin belgesi, tarihi ve Kültür varlıkları olan eserleri , yapıları yaşatmamız lazım.
Teze Cami-Fotoğraf: Fikri Demirtaş
Malatya'da zarar gören yerler arasında; deprem öncesi milyonlarca para harcanarak restorasyonu yapılan Yeni Cami başta geliyor. Osmanlı'nın son yıllarına doğru inşa edilen camiyle beraber, ( yerel ağızda cami için "Teze Cami" de deniliyor) zarar gören tarihi camiler arasında Battalgazi Ulu Camii'nin önemli bir kısmında yıkım meydana geldi.
Taşhoran Ermeni Kilisesi-Fotoğraf: Fikri Demirtaş
Çavuşoğlu Mahallesinde Taşhoran Kültür ve Sanat Merkezi (Ermeni Kilisesi) ayakta durmasına rağmen az da olsa depremden etkilendi. Kubbesinde ve taşıyıcı fil ayağında kayma ve duvarlarında hafif çatlama olduğu gözlenmekte.
Taşhoran Ermeni Kilisesi -Fotoğraf: Fikri Demirtaş
Malatya'nın Çınarlı camisi , bir zamanlar kiliseydi!
Çarşı merkezinde Eski Kasap Pazarında, şimdiki Yeni Hamam Sokak ile Sabuncu Sokağının kesişme noktasında yer alan Surp Asdvadzadzin Kilisesi Ermeni kilisesi olarak inşa edilmiş. 1968 yılında onarılarak camiye dönüştürülmüş. O da depremde ağır hasarlı olmuştur.
Çınarlı Cami (Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi )
Daha onlarca ismini yazmadığım tarihi eserlerimiz depremden etkilendi.
"Surp Lusavoriç Manastırı :Bu Manastır Bey Dağı'nın doğu tarafında kayalar üzerinde güzel manzaralı bir yere inşa edilmiştir.Manastırın havası çok güzeldir.Her daim tatlı tatlı meltem eser .Manastırın kendine ait geniş bir toprağı vardır .Sınırları iki saatlik mresafeyi kaplayan bu alanın dahilinde 400-500 verimli tarla bulunmaktadır.Geriye kalan arazide ise geniş bir orman ve binlerce asma yetiştirilecek toprak mevcuttur ."( Malatya Ermeniler Kitabı)
Ermeni Venk kilisesi depremden etkilenmemiş ayakta kalan tarihi eserlerden biridir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından; Battalgazi Çamurlu mahallesinde duvarları harap ve yıkık halde bulunan (halkın Venk kilisesi dediği) manastırın restorasyon çalışmaları için gerekli izinleri çıkarılmıştı. Ve geçen yıllarda restorasyon yapıldı.
Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından Selahattin Gürkan döneminde bahçe peyzaj düzenlemesi yapıldı ve kilisenin etrafı taş ihata duvar ile çevrildi.
Kilisenin bahçe giriş kapısı ve kilisenin ana giriş kapısı açık olduğundan serbestçe girilmektedir. Bazı kişiler kilisenin bahçesine girmişler. Etrafı plastik şişeler ve çöplerle dolu. Görüntü işler acısı. Kilisenin restorasyonu aslına uygun malzemeden yapılmadığından plaka mermerler de şimdiden sökülmeye başlamış.
Venk Kilisesi
Sit alanı arazisine yıllarca kıyısından köşesinden girilerek kimisi ihata duvarının bitişiğine geçen yıllarda iki katlı ev yapmış, kimisi bahçelerine katmış ve sonuçta bir avuç yer kalmış kiliseye. Kilise yolu üzerinde bulunan ilkokul ve lojmanı terkedilmiş harabe halde. Yol kenarında hayvan pislikleri ( ahbun ) serilmiş. Bu da görüntü kirliliği oluşturmakta.
Surp Krikor Lusavoriç Manastırı ( Venk Şapeli)-Fotoğraf: Erdal Kay
Geçen yıl İstanbul’dan, başka şehirlerden ve yurt dışından Malatya Çavuşoğlu Mahallesinde bulunan tarihi Taşhoran Sanat ve Kültür Merkezi olarak kullanılan ve ancak izin alındığı takdirde Hıristiyanlarca ayin yapılabilen yerli halkın Taşhoran dediği ( Ermeni Surp Yerrortutyun - Üç Horan Kilisesi) Kiliseye ayin için gelen Malatya HAYDER (Malatyalı Ermeniler Derneği) buradaki ayinden sonra otobüsle, özel arabaları ile Malatya Emniyet Müdürlüğünün görevli polislerin kontrolünde Venk kilisesine gitmişlerdi.
Venk Kilisesi
Malatya Valiliğine ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne önceden dernek olarak resmi dilekçe ile müracaat etmelerine rağmen. Kilisenin kapısı kilitli. İlgili kurumlardan bir görevli olmadığından ziyarete gelenler uzunca bir süre beklemişlerdi. Malatya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü yetkilileri ve Büyükşehir Belediyesi yetkilileri kilisenin anahtarının kendilerinde olmadığını söylemişler. Koskoca tarihi bir yapının anahtarı kayıp ve kimse de bu suçu üzerine almak istemiyordu, anahtar orta yerde sırra kadem basmıştı sanki. Çözüm olarak anahtarın o gün görevli polislerin kontrolünde kırılarak içeri girildiğini ve gelen ziyaretçilerin dua ettiklerini görgü tanıkları söylemişlerdi.
Şimdi ise kapı sonuna kadar açık giren çıkan belirsiz. Yolgeçen hanı olmuş. Korkarım duvarlarına yazı yazmaya başlarlar. Başka kötü amaçlar için de kullanırlar.
Yakında kilise harabeye döner. Bahçenin çimleri şimdiden kurumuş. Ağaçlar da zamanında sulanmadığı takdirde kurur.
Kilisenin gelenlerin tuvalet, içme suyu ihtiyaçlarını karşılayacakları ve dinlenecekleri kapalı bir alan yok.
Venk Kapatılan İlkokul ve lojman
Hâlbuki terkedilen ilkokul ve lojmanının bulunduğu alan Belediye tarafından Sosyal tesis alanı ve seyir terası olarak yapılabilir. Malatya panoraması yüksekten izlenir, sorun da çözülmüş olur.
Bir öğretmen olarak kiliseye gelen misafirleri götürmeye utanıyorum. Buna yetkililerin çözüm bulması gerekiyor."
Tarihi eserlere verilen değer göz önünde...
Fooğraf Galerisi:
Surp Krikor Lusavoriç Manastırı ( Venk Kilisesi)1,2,3,4,5,6,7,8,9,10
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
Teze Cami( Hacı Yusuf Taş Cami)
1,2,3)
2
3
( 1,2,3)
Çınarlı Cami
(Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi )1
2
3
