Eski zamanlar; her şeye olmasa da, çok şeye sahip olunan zamanlardı. ‘’O eskidendi.’’ dedik ve değerlerimizi bir bir kaybettik. Şimdi ise özlem duyarak hatırlayıp üzülüyoruz.
Mesela yüklükte kor kor dizili yün yatakları; rengârenk, ipekli, çiçekli basma yüzleri olan beyaz melefeyle (patiska) kaplı yorganları, beyaz kaneviçe işli yastıkları hatırlamayan yoktur. Büyükannelerimiz, annelerimiz yün altın gibi değerini kaybetmez derlerdi. Yün uzun ömürlüdür, eskime yıpranma olmadan uzun yıllar kullanılabilir. Her yaz koyunlar kırkılınca yün yıkanır, çırpılır ve yatak, yorgan, minder yapılırdı. Kızlar da erkekler de evlendirilirken çehiz (çeyiz) olarak bir kat yatak verme adettendi. Eskiden yazlık, kışlık, pamuk, elyaf benzeri yatak olmazdı. Yaz kış yün yorgan kullanılırdı.
Balaban'da, sıcak yaz günlerinde, kerpiç evlerimizin yüksek süğüklü damlarında sıra sıra yer yataklarında yün döşek, yün yorgan ve yün yastıkta beş altı çocuk ‘’ayak uçlu baş uçlu’’ yatardık. Terleyip üstünü açan olmazdı. Hatta yün yorgana sarınarak uyurduk. Soğuk kış günlerinde eskiden kürsüde oturulur, yün yataklarda yatılır kimse üşümezmiş. Başka alternatif yokmuş ama sonra yünün ne kadar sağlıklı olduğunu öğrendik. Günümüzde kışlık / yazlık yorgan, sıcak günlerde pike veya çarşaf kullanılıyor. Anadolu’da yazlar sıcak kışlar soğuk geçer. Yün yazın serin, kışın sıcak tutar, ısıyı dengeleyicidir. Yün yatak rahat uyku sağlar, ne kadar yorgun olsan da sabah dinlenmiş olarak kalkarsın. ,
Terletmez, ağrıları alır, romatizma ağrılarına iyi gelir. Koyun yünü nefes alır ve ısıyı tutmaz. Ortamdaki nem oranını dengeler. Kalın köy yorganının; sarıp sarmaladığı için uykusuzluğa, strese iyi geldiği biliniyor. Bebeklerin anne kucağında rahatlayıp uyuduğunu biliriz, yün yatak bebeklere anne kucağı rahatlığı verdiği için yün tavsiye ediliyor. ‘’Yün yataklar atıldı hastalıklar çoğaldı’’ diyenlere belki gülüyorduk, ‘’Aman kim yapacak, yün ile uğraşamam’’ dedik attık. Hazır, sağlıksız yatak yorgan kullanıyoruz. Bilimsel olarak kanıtlanmış; yün ateşe, yağmura dayanıklı, radyasyon emici olduğu kanıtlanmış.
Çocukluk anılarımızda yatak yorgan kavgası, yastık savaşı vardır. Unutamadığım çok sinirlendiğim şeylerden biri, yer yatağındaki yorganı katlamak için kaldırırken çocuklarımın birden atlayıp yorganı düşürmeleriydi. O zaman altı çocuklu annemin, biz bu oyunu oynarken nasıl sabırla gülümsediğini hatırlardım.
Sağlığını düşünen yün yatak kullansın, varsa kıymetini bilelim yoksa eskiden olduğu gibi yün yorgan, yastığa geri dönelim. Analarımız ‘’yün altın gibi’’ derken bir bildikleri varmış. Tüm geçmişlerimizin ruhları şad olsun.
Sağlıkla kalın.
