"Akçadağ öğretmen okulu arazisi Malatya Kayısı Araştırma enstitüsüne verilmiş. Müdürlük tarafından perselasyonu yapılmış deneme alanı kayısı ağırlıklı elma, iğde, dut projeler buraya taşınmış ve taşınmaya devam ediyor. Bu sene bu araziye 200 dönüm nohut, 500 dönüm arpa ekildiğini öğrendim."
Geçenlerde yerel medyada yer alan Kayısı Araştırma Enstitüsü seksen yıldır ne yapıyor ve Kayısı Araştırma İstasyonunun girişinde anayola cephesi olan bahçede elma ağaçlarının kesildiği haberini okumuştum. Durumu yerinde görmek için Müdürlüğü ziyaret etmeye karar verdim. Sabah mesai saatinde Müdürlüğe uğradım . Elma bahçesinin neden kesildiğini sorunca . Ziraat mühendisi " elma bahçesenin olduğu yer eski Çırmıktı yolu asvaltının üzerindeydi. Zamanında asvalt sökülmüş ama alt malzeme çok kalın ve kaya olduğundan su çekmiyor , gölleniyordu. Bundan dolayı ağaçlar kök çalışmasını devam ettirememektedir. Aynı zamanda caddede taşıtların egzoz gazından olgunlaşan elmaların etkilendiği , hastalıkla mücadele edildiğinden kesilmiştir." dedi.
Elma bahçesinin yerine yapılan araştırmaya göre ceviz ağacı kökleri derine indiğinden, egzoz gazından kabuklu olduğu ve etkilemediği için ceviz fidanları dikildiğini gördüm...
Kayısı Araştırm Enstitüsünün Tarihçesi
“1830- 1840'lı yıllarda Osmanlı Ordusuna farklı eğitim yöntemlerini öğretmek için Malatya'ya gelen Alman generallerden bazıları notlarında, Malatya'nın birçok meyve türüne ait ağaçlarıyla dolu eşsiz güzellikte bir yer olduğuna yer vermiştir.
Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü alanının meyve adaptasyonu yönünden Atatürk’ün direktifleri ile seçildiğini ve burada araştırmalar yapılmaktadır. “Atatürk bir heyet oluşturarak, Türkiye’nin değişik yerlerine fidan depolukları ve tarım araştırma enstitüleri kurulmasını istemiş. Türkiye’nin 6 bölgesinde kurulması kararlaştırılıyor. Araştırma ve incelemeler yapılıyor ve Malatya’ya bulunduğumuz alana 1937 yılında fidanlık kurulmasına karar veriliyor.
Cumhuriyetin kuruluş yıllarında tarımda atılım çalışmaları ve dolayısıyla meyveciliğin önem kazanması ile beraber Ankara'da kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü'nün Müdürü Alman Prof. Dr. W. Gleisberg, Alman generallerin notlarının etkisiyle, Malatya'nın meyvecilik potansiyelinin öğrenilmesine yönelik çalışmalar yaptırmıştır. Gleisberg, baş asistanı Lütfi Ülkümen'i doktora çalışması yapmak üzere Malatya'ya yönlendirmiştir. Ülkümen 1933 - 1936 yılları arasında yaptığı çalışmalarla Malatya'nın meyvecilik potansiyelini daha net ortaya çıkarmıştır. Bunun üzerine 1937 yılında müessesemiz Türk-Alman işbirliğiyle "Kayısı İstasyonu" olarak kurulmuştur. 1940 yılından itibaren başta kayısı olmak üzere yaprağını döken meyvelerin fidan üretimine başlanmıştır.
• 1937 - 1946 Kayısı İstasyonu
• 1946 - 1960 Bahçe Kültürleri İstasyonu
• 1960 - 1971 Deneme İstasyonu
• 1971 - 1974 Deneme ve Üretme İstasyonu
• 1974 - 1986 Kayısı Araştırma İstasyonu
• 1986 - 2011 Meyvecilik Araştırma Enstitüsü
• 2011 - 2015 Kayısı Araştırma İstasyonu
• 2015 - ... Kayısı Araştırma Enstitüsü
Olarak revize edilmiştir. Son olarak 2015 yılında "Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü " ismini almış olup Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü' ne bağlı olarak çalışmalarına bu isim altında devam etmektedir.”
Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü yeni projelerin peşinde...
Malatya ili, başta meyvecilik olmak üzere tarımsal açıdan önemli bir potansiyele sahiptir. En önemli tarımsal ürün kayısı olmakla birlikte, ekonomik anlamda birçok meyve türünün yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsünde birçok meyve gen kaynakları bulunmaktadır.Kurumun yaptığı araştırmalar sonucunda 300 civarında çeşit ve tipleri var. 115 çeşit dut fidanı üretilmiş. Kızılcık’ta 75, Alıç’ta 135 çeşit ve tipi var. Kızılcık meyvesinde dünyanın ikinci gen merkezi olan Dünyada bilinen 17 alıç türünün 10'u Malatya'da, bu alanda birçok kayısı çeşit ve tiplerin parsellerinin bulunuyor olması gurur vericidir.. .
Meyvecilik Araştırma Enstitüsü bünyesinde açılan Gıda Analiz Laboratuvarı'nın, Tarım ve Köy işleri Bakanlığı'nın 20 Haziran 2008 tarihli 1697 sayılı oluru ile kayısıda kükürt dioksit ve kalite analizleri yapma yetkisini aldığını söylediler.
Mikrobiyoloji Laboratuvarı, halk sağlığını direk ilgilendiren gıda kontrol hizmetleri ve mikrobiyolojik analizlerin yapılmasına katkı sağlamaktadır.
Enstitüde toprak tahlili, kükürt analizi, fidan üretiminin yanı sıra teknik elamanlar, ve çiftçilere yetiştiricilik,hastalık,zararlı kükürtleme, kurutma gibi konularda eğitim ler düzenleyerek bilgiler paylaşıyorlarmış.
Malatya ekonomisinin 300 milyon dolar getirisi olan kayısı çeşitlerinin( Hacı Haliloğlu, Kaba aşı, Çataloğlu, Soğanoğlu ) seleksiyonla elde edilmesi, fidan üretiminin yapılması ve çiftçiye tanıtılması ve yaygınlaştırılması Kayısı Araştırma Enstitüsünün çalışmaları ile bu duruma gelmiştir.
Malatya Meyvecilik Araştırma Enstitüsünün dünyanın sayılı gen bankalarından biridir. Başta kayısı olmak üzere bütün dut, kızılcık ve alıç ve iğde çeşitleriyle. . 'Gen bankası olarak dünyada 4. Sıradadır. Genetik kaynakların muhafaza parselleri var.
Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü 145 personeli ile( 44 Araştırma personeli) hizmet vermektedir. İşçi sayısı yetersiz. 22 geçici işçi ile yaklaşık 3000 dekar alanda üç lokosyonda araştırma ve üretim yapmaktadır
Çalışma yaptıkları yerler;
Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü : 292 dönüm, Akçadağ Öğretmen okulu arazisinde 2146 dönüm. Battalgazi Eski Malatya) ilçesi ziraat okulunun karşısında : 527dönüm
Kayısı Araştırma Enstitüsü başta kayısı olmak üzere bölgede yetiştiriciliği yapılan bütün meyve türlerinde seleksiyon, melezleme, adaptasyon, ürün geliştirme, fidan üretimi, yetiştiricilik , hastalık vb. konularda araştırma projeleri hazırlayarak TUBİTAK,TAGEM, AB, FKA, DAP gibi kurumlara sunduğu projelerlerden destek alarak projeler yürütmektedir.
Projeler sayesinde kayısı kurutma, kükürtleme, çekirdek çıkarma, kayısıdan entegre ürünler elde etme( Kayısı çekirdeği, kahvesi, sirkesi, marmelat, reçel, pestil, elma jipsi, domates kurusu v . katma değerli ürün çalışmalarını yapmakta ve yeni çalışmalara devam etmektedir.
Bünyesinde ürettikleri aşıladıkları Malatya yöresinde yetişen tüm meyve çeşitleri fidanları kayısı , elma, şeftali , erik, armut, kızılcık, dut,ceviz, kiraz, vişne , hünnap vb. Fidanlar üreticilere satılmaktadır. 2019 yılında Müdürlüğün bahçe giriş kısmında müüdürlüğün ürettiği ürünler için satış yeri açılmıştır.
Malatya Meyvecilik Araştırma Enstitüsü yapmış olduğu çalışmaları Tarım İl müdürlüğüne teknik rapor halinde sunduğu çalışmaları. İl müdürlüğüde bu çalışmaları yazılı ve görsel medyada halka duyurmaktadır..
Kayısı araştırma müdürlüğüne gelerek sorunlarını söyleyen çiftçileri ziraat mühendislei, teknisyenleri, memurlar gereken açıklamayı ve yardımı yapmaktadırlar.
Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü taşınıyor mu?
Yerel görsel ve yazılı medyada alınan haberlere göre "Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın kararıyla 77 yıl önce kurulduğu alandan taşınıyor. Tecde Mahallesi’nde 292 dönümlük arazi üzerine yer alan merkez, Malatya Belediyesi’ne devredilecek. 300 kayısı, 135 alıç, üzüm bağı ve dut çeşitleriyle dört bitki türünün gen bankası konumundaki enstitünün Akçadağ ilçesi Akçadağ Köy enstitüsü yerleşkesine taşınmasıyla gen kaynakları yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacak. "
Tarım Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı arasında yapılan bir protokolde Akçadağ Öğretmen okulu Karapınar kampüsündeki 2146 dekarlık araziye karşılık olarak Enestitinünün Tecde yerleşkesinde 53 dekarlık arazi Eğitim Kampüsü içn Milli Eğitim Bakanlığına verilmiş. Arazinin bir kısmının ise Malatya Belediyesi tarafından planlanan Horata Vadisi Projesi içinde değerlendirilmesi düşünülüyordu.
Araştırma Enstitüsü ve Büyükşehir Belediyesi arasında yapılan protokol da Büyükşehir Belediyesi, Akçadağ Öğretmen okulu (Akçadağ Köy Enstitüsü) yerleşkesinde milli Emlak’ça Tarım Bakanlığına 2 bin 146 dönüm tahsis edilen araziye sözleşmede istenilen tesisleri yapacaktı. Belediyenin Horota vadisi projesi iptal edilince Protokol süresi dolduğundan yükümlülüklerini yerine getirilmediğinden Kayısı Araştırma Enstitüsü şimdilik aynı yerinde çalışmasına devam etmektedir.
Malatya Meyvecilik Arıştırma Enstitüsü ve Yeşilyurt Belediye Başkanlığı arasında yapılan bir başka protokolda. Akçadağ'da kendilerine tahsis edilen arazide Belediye ile mevsimlik çiçekler, park bahçe fidanları ve rulo çimi yetiştirmek sera yapmak için anlaşmışlar.
Akçadağ öğretmen okulu arazisi perselasyonu yapılmış deneme alanı kayısı ağırlıklı elma, iğde, dut projeler buraya taşınmış ve taşınmaya devam ediyor. Bu sene bu araziye 200 dönüm nohut, 500 dönüm arpa ekildiğini öğrendim.
Cumhuriyeti eğitim alanında adından hala söz edilen Akçadağ Köy Enstitüsü yerleşkesinde arazinin bir kısmını 80 yıl sonra Tarım bakanlığı çevre köyler ve halk. tarafından memnuniyetle karşılanmıştır.
.
Köy Enstitünün kurucu müdürü Şerif Tekben, öğretmenlerin ve öğrencilerin meyvecilik ve ağaçlandırma için yaptıkları mücadeleyi tarihe bir yolculuk yapalım “Tekben Arşivi “’inde şöyle yazılmış.
“Enstitülerde yapı temelleri kazılırken bir yandan da fidan çukurları açılmıştır. Devlet işletmelerinden alınan meyvalı, meyvesiz fidanlar korular, ormanlar, meyve bahçeleri meydana getirilirken, bir yandan da tohum fidanlıkları kuruluyordu. İşte Akçadağ Köy enstitüsünün bu alandaki çalışmaları:1940 yılında kurulmaya başlanan enstitünün 1947 başında şu ağaçlarla bezenmişti:
Kayısı 9500, Elma 250, Armut 200,Kiraz 200,vişne 200, Erik 100,Şeftali 250, Dut 7000
Toplam: 17 750
- Akçaağaç, meşe, akasya, söğüt ve sayısı yüz bini aşan kavak fidanlarla korular meydana getirilmiştir.
- Fidanlık için ayrılan 200 dekarlık alana 150 000 kadar meyve çekirdeği ekilmiş, bunlar üzerinde gerekli tımarlar yapılarak kesim ve köy okulları için aşılı fidan sağlanmıştır. Bölgeye önemli bir etkisi olmuş." Benimde 1976 yılında mezun olduğum tarlasında, bağında, bahçesinde çalıştığım Akçadağ Köy Enstitüsünün ( Öğretmen okulu) 80 yıl önce
Ziraat marşını söyleyerek
ZİRAAT MARŞI
"sürer eker biçeriz, güvenip ötesine
Milletin her kazancı, milletin kesesine
Toplandık baş çiftçinin Atatürk'ün sesine,
Toprakla savaş için, ziraat cephesine.
Biz ulusal varlığın temeliyiz, köküyüz
Biz yurdun öz sahibi, efendisi köylüyüz
İnsanı insan eden, ilkin bu soy, bu toprak
En yeni aletlerle, en içten çalışarak.
Türk için yine yakın, dünyaya örnek olmak
Kafa dinç, el nasırlı, gönül rahat, alın ak
Biz ulusal varlığın temeliyiz, köküyüz
Biz yurdun öz sahibi, efendisi köylüyüz
bu bozkırı ağaç dikerek vahaya çevirdiği bu yerin altyapısı hazır Turgut Özal Üniversitenin buraya kurulması isteniliyordu. Olmayaınca
Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne tahsis edilmesi , kişilere özel sektöre devredilmemesi o çevrede bulunan köylüler ve yaşayan Enstitülü, öğretmen okulu mezunlarınıda sevindirmiştir.
Tarım arazilerinin imara açılması
Malatyanın yeşil denizinin uzantısı Aspuzu bağ köylerinden Tecde, Barguzu , Kileyik’in imara açılması ile tarım arazisi olan bahçelerde yerli her çeşit meyve ağaçlarının kesilmesi , endemdik bitkiler ve kuşlar ve diğer canlıların yok olmasına sebep olmuştur. Bu bölgeye on iki katlı sitelerle kuşatılmasıyla. Malatya Kayısı Araştırma İstasyonu yerleşkesininde de hava akımı engellendiğinden, şehrin iklimi değişmiş. Binalar rüzgar akımını kestiğinden enstitü de ki meyve ağaçları özellikle kayısılar don olayından etkilenmeye başlamış . Malatya'ya Beydağından bakınca , yeşil sofra bezi serilmiş gibi görünüyrmuş. Şimdi gri sofra bezi serilmiş
- 2014 Mayıs ayındaki Malatyadan Tecde, Çırmıktı’ya uzanan anayolu, daha da genişletmeleri ile. Kayısı Araştırma Enstitüsünün kuzeyinde bulunan arazisi boyunca yüzlerce ağacı kesilmiş; hem de gövdesine kimlikleri asılmış, dünyada ne kadar kayısı varsa o kayısıların örneğini korumak üzere dikilmiş ağaçlar. Malatya’daki, hatta Türkiye’deki meyve üretimi için önemli, bilimsel çalışmaların ve üretimin uygulandığı, Tarımla uğraşan insanların eğitildiği, desteklendiği, örnek uygulamalarla geliştirildiği; yüzlerce ağacın genlerinin korunduğu bu arazinin geleceği karartıldı.
